Gần một năm truy theo dấu chân ngài Huyền Trang, nay tôi đã quay lại
Tây An. Tại nơi đây, ngài đã gặp được minh quân, thành tựu sự nghiệp vĩ
đại của mình. Thời đại, tinh thần của ngài đã lưu lại cho chúng ta hết thảy,
nơi đây từng là cố đô trung tâm thế giới, đang chờ đợi tôi khám phá.
Vừa đến Tây An, tôi lập tức liên lạc với giáo sư Hồ Kích dạy khoa Sử
trường Đại học Sư phạm Thiểm Tây. Ông là một trong những học giả để lại
trong tôi ấn tượng sâu sắc nhất tại Tây An cũng như suốt chuyến tây hành.
Năm nay ông đã hơn 50 tuổi, dáng người không cao, tốt nghiệp Đại học
Bắc Kinh, ông vừa có dáng dấp mảnh khảnh của người phương Nam vừa
có tính hào phóng của người Tây Bắc, đặc biệt phong cách học thuật của
ông thể hiện rõ “tư tưởng tự do, tinh thần độc lập”của người Bắc Đại (Đại
học Bắc Kinh). Ông là một trong những sử gia sớm nhất ủng hộ chính
nghĩa của Võ Tắc Thiên, phá bỏ thiên kiến người nam cầm quyền trong lịch
sử Trung Quốc, ông không cho rằng người nam làm hoàng đế mới thuận
chính nghĩa, còn nữ giới cầm quyền là nghịch đạo; ông cũng không cho
rằng hoàng đế được quyền có ngàn cung nữ, trong khi Võ Tắc Thiên sau
khi chồng chết, bên cạnh có vài người nam lại bị xem là hoang dâm vô độ.
Ông vẫn thường phê phán lịch sử nước nhà bị vặn vẹo, vì chỉ ngụy tạo theo
ý nhà thống trị, dùng ngòi bút trong tay mình che lấp lịch sử. Từng đợt
chiến tranh vì quyền lợi đem lại đau khổ cho dân chúng, nhưng các nhà viết
sử chỉ có cùng một câu: xưng tán đó là động lực thúc đẩy lịch sử đi về phía
trước. Nhưng lịch sử là gì?
Chúng tôi hẹn gặp mặt tại một quán ăn nhà Đường. “Từ cách ăn uống
của người nhà Đường, có thể hiểu họ” - giáo sư Hồ nói với tôi. Ông dắt
theo một người nghiên cứu sinh của mình, chị họ Lý, rất rành về văn hóa,
xã hội nhà Đường. Chị giải thích tên gọi một số món ăn.
Với từng món ăn theo hình thức nhà Đường, tôi càng hiểu hơn về cuộc
sống thời ngài Huyền Trang. Nhưng trên thực tế, tôi không dám chắc. Nhà
Đường có món canh vảy cá sao? Vì nhà Đường là thời kỳ huy hoàng nhất
của Phật giáo, các tín chúng không những không sát sinh mà còn phóng
sinh. Mọi người mua ít rùa đem vào chùa phóng sinh, để biểu thị tâm từ bi
