Cơm trưa xong, chúng tôi khởi hành đi tìm thạch động Bezeklik mà dân
địa phương gọi là “vành đai bích họa thạch khu.” Anh mập nói với tôi, đây
là thạch khu lớn nhất trong các thạch khu tại Tân Cương, được kiến tạo
trước khi đạo Hồi xâm chiếm vào thế kỷ thứ V đến thế kỷ thứ XIII. Ban
đầu dùng để chư tăng tọa Thiền, về sau trở thành nơi chiêm bái của tín đồ
Phật tử; ngoài ra, các thương nhân thường qua lại trên con đường tơ lụa
cũng dâng lễ vật cúng, cầu Bồ tát phù hộ được bình an. Tuy ngài Huyền
Trang không hề được nhắc đến, nhưng anh mập quả quyết ngài có đến đây
triều bái. “Thành Cao Xương cách đây chỉ hơn 20 dặm, nếu cưỡi ngựa chỉ
mất hai tiếng, thêm nữa vua muốn lưu giữ ngài Huyền Trang, sẽ đưa ngài
đến đây. Từ hình chụp các bức họa, có thể thấy năm xưa nơi đây đẹp như
thế nào.”
Tôi nhìn những hình chụp, trông nét tinh xảo, rõ nét, dường như mới vừa
khắc. Vua Cao Xương, Hoàng hậu, hoàng tử, công chúa, chư tăng Ấn Độ,
các thương gia Ba Tư và La Mã đều thành kính đứng hai bên tường, hướng
về Phật. Vì họ có sự đóng góp khi tu sửa và kiến tạo thạch khu, cho nên
trên các bức họa khắc hình họ lưu danh ngàn năm.
Xe chúng tôi tiến vào khe núi. Thế núi dốc đứng, thoáng mát, tôi nghe
văng vẳng tiếng nước nhưng không nhìn thấy. Chúng tôi cẩn thận chạy
chậm trên con đường đá nhỏ hẹp. Đột nhiên phía trước hiện ra một khoảng
đất rộng, có hơn 10 chiếc xe dừng lại nơi đó. Tôi vui mừng xuống xe,
nhưng anh mập vẫn ngồi yên.
“Tôi đợi cô ở đây. Khu này là như vậy: Không xem thì hối hận, xem rồi
càng hối hận. Cô tự đi xem đi.”
Quả nhiên, tuy đã được anh mập cảnh cáo trước, nhưng thạch khu vẫn
làm cho tôi thất vọng tràn trề. Những bức họa mỹ lệ tôi nhìn thấy trong ảnh
chụp, nay đã không còn. Hơn 50 thạch khu đã đóng kín cửa, như sở thú
không có thú vậy. Thạch khu được bảo quản tốt cũng chỉ thấy những vết
tích mờ nhạt của bích họa, duy thấy rõ nhất là những vết đục do đội thám
hiểm Đức của ông Le Coq lấy đi những vật trân quí đem về châu Âu, triển
lãm trong Viện bảo tàng dân tộc Berlin. Le coq tự hào cho mình là người có
