ban hành những đạo luật có lợi cho họ nhất. Nền thương mại của La
Mã cũng tập trung trong tay vài chục gia đình hết sức giàu có, có
ảnh hưởng lớn đến các hoàng đế. Họ mua quan bán chức để làm
giàu. Tình trạng một lực lượng thiểu số nắm quyền kiểm soát và
quyết định số phận của hàng chục triệu người dân sống lầm than,
nghèo khó đã đưa đế quốc La Mã đến chỗ diệt vong.
Nguyên nhân thứ hai dẫn đến sự sụp đổ này là sự giết chóc (sát
nghiệp). Khi xâm lăng những quốc gia xung quanh để mở rộng đế
chế, các vua chúa La Mã đã cho giết hại rất nhiều người, chính sát
nghiệp này khiến đế quốc này phải trả quả.
Theo Thomas, tất cả các tai họa xảy đến cho bất cứ một quốc gia
nào đều là hậu quả của những nguyên nhân đã diễn biến từ trước.
Khi hậu quả xảy đến thì không ai có thể tránh được. Lịch sử chưa
từng ghi nhận đế quốc hay triều đại nào trường tồn bền vững. Lịch
sử là bài học giúp cho con người quán xét những biến cố từ xưa để
học hỏi, rút kinh nghiệm cho ngày nay. Câu hỏi hiện nay là những
người lãnh đạo đang có tham vọng thôn tính các quốc gia quanh
vùng để bành trướng ảnh hưởng và chiếm đoạt tài nguyên có biết gì
về bài học này không? Liệu họ có ý thức được hậu quả sẽ xảy ra
cho quốc gia của họ và người dân xứ họ không? Phải chăng tham
vọng và sự say mê quyền lực đã khiến đầu óc của họ trở nên u mê,
do đó lịch sử cứ tiếp tục lặp lại những bài học xưa cũ. Dẫu sao thì
gây nhân thì chắc chắn gặp quả, đây là sự thật không thể chối cãi.
Tất cả những người góp phần vào việc xâm lăng, cướp đoạt, giết
chóc sẽ sinh ra làm nạn nhân chiến tranh trong tương lai để trả quả.
Những đế quốc hùng mạnh sẽ bị kiếp nạn, tan nát thành nhiều nước
nhỏ, và người dân sẽ phải chịu đựng cộng nghiệp sống trong cảnh
đói rét, khổ sở, bất công. Phần lớn tai họa đều do sát nghiệp gây ra.
Nếu không biết thay đổi, dẹp bỏ lòng tham lam, tính hiếu sát thì khó
có thể cứu vãn tai kiếp trong tương lai.
Mặc dù lịch sử đã chứng minh như thế nhưng cho đến hiện tại vẫn
chẳng có mấy ai nhận thức và tin tưởng những bài học này. Thiên tai
chính là bài học để sửa trị sự si mê, mù quáng của con người. Nếu
