Doãn bị động được mời đến gặp Thương. Thương Thang nghe nói Y Doãn
cày ruộng ở trên đồng Hữu Tân là một người rất có tài năng, liền cử người
tới mời ông. Trước sau đã mời tới ba lần (một thuyết nói là mời năm lần),
Y Doãn mới chịu ra phò tá Thương Thang. Y Doãn trình bày về “Vương
Đạo” với Thang, bao gồm những bài học kinh nghiệm cai trị thiên hạ của
các vị vua qua các triều đại và sách lược giành thiên hạ, rất được Thang tín
nhiệm, liền được trọng dụng một cách phá lệ, “cử Y Doãn làm tướng cho
mình, tiếp giữ chính quyền trong thiên hạ, cai trị dân chúng trong thiên hạ”.
Trong giai đoạn mở đầu của đất nước, Y Doãn đã tham gia quyết sách quân
sự chính trị và chỉ đạo chiến tranh giúp Thương Thang, phụng mệnh hoàn
thành trinh sát chiến lược và nhiệm vụ “dùng gián điệp”, đã biểu hiện ra tư
tưởng mưu lược lỗi lạc và tài năng chính trị, quân sự tuyệt vời. Trong giai
đoạn xây dựng đất nước, Y Doãn đã giúp đỡ mấy đời vua Thương cai trị
đất nước, thống nhất thiên hạ, hơn thế đã nhiếp chính ba năm, giúp đỡ vua
Thương xây dựng lên một quốc gia theo chế độ nô lệ thống nhất thứ hai
trên lịch sử Trung Quốc. Trong những phụ thần quan trọng của Thương
Thang như Trọng Huỷ, Nhữ Cưu, Nhữ Phương v.v... Y Doãn đứng ở hàng
đầu, có cống hiến rất to lớn.
Những tư tưởng mưu lược và tài năng chính trị, quân sự của Y Doãn
được biểu hiện tập trung ở ba mặt dưới đây:
DÙNG GIÁN ĐIỆP
Y Doãn được Thương Thang cử tới Hạ Đô chấp hành nhiệm vụ trinh sát
chiến lược hai lần, đã tiến hành hoạt động phân hóa làm tan rã nội bộ tập
đoàn thống trị của vương triều nhà Hạ. Thương Thang sợ Hạ Kiệt hoài
nghi, còn đạo diễn ra một loại khổ nhục kế “Đích thân bắt Y Doãn, Y Doãn
bỏ chạy sang nhà Hạ”. Trong vòng thời gian ba năm, Y Doãn trước sau đã
năm lần tiến vào Hạ Đô, nắm vững tình hình chính trị, quân sự cùng với
kinh tế, địa lý của vương triều nhà Hạ, trở về Thương Đô báo cáo với
Thang nói rằng Hạ Kiệt Vương hoang dâm vô đạo, “không thương dân
chúng, ý chí bất hòa, trên dưới tranh giành, lòng dân oán hận”. Muôn người
đều mong muốn vương triều nhà Hạ sớm có ngày bị diệt vong, “đều nói
