32. Nguyễn Xí
Nguyễn Xí người làng Sái Xá, huyện Chân Phúc, tỉnh Thanh. Thân phụ Nguyễn Xí gặp buổi cuối đời nhà Trần, trong nước loạn lạc,
không muốn ra làm quan, tu ở chùa làng, gọi là Hòa Nam thiền sư. Mỗi đêm đến gà gáy thì thức dậy đánh chuông, đốt hương tụng kinh.
Có hàng thịt lợn ở cạnh chùa, hễ cứ nghe tiếng chuông thì thức dậy giết lợn. Một hôm, nhà hàng thịt mua lầm phải con lợn cái chửa,
định để sang mai thì làm thịt bán hàng.
Đêm hôm ấy, nhà sư nằm mơ thấy một người đàn bà đến kêu khóc rằng:
- Xin ông đêm hôm nay đừng đánh chuông vội, cứu lấy tám, chín mạng cho mẹ con tôi.
Nhà sư ngạc nhiên không biết sự gì, nhưng cũng nghe lời không đánh chuông vội. Nhà hàng thịt vì thế dậy trưa, thì con lợn cái đã đẻ
ra 8 con. Nhà sư thấy vậy lấy làm kỳ, mới mua cả đàn lợn ấy thả vào trong núi.
Được vài tháng, nhà sư phải hổ bắt mất, nó cắn chết bỏ dưới sườn núi. Sáng mai, người nhà đi tìm, thấy mối đùn đất lấp lên thành mồ
rồi. Có người biết địa lý, xem hình thế đất ấy, cho là được ngôi hổ táng.
Con ông ấy là Nguyễn Xí, bấy giờ đã 17 tuổi, vốn có sức khỏe hơn người, tập nghề võ đã giỏi, nhưng vì nhà nghèo khó, phải ra tỉnh
Thanh bán dầu kiếm ăn.
Một hôm, đi qua huyện Lam Sơn, trời đã tối, xung quanh không có cửa nhà nào, chỉ có một ngọn miếu thờ thần, mới vào nghỉ trong
miếu ấy. Đến canh ba, phảng phất nghe có tiếng xe ngựa rầm rầm, và nghe có tiếng bảo ông thần trong miếu rằng: “Hôm nay trên thiên
đình hội các bách thần, định lập thiên tử nước Nam, việc ấy quan hệ to, mời ngài đi với tôi nhân thể.” Ông thần trong miếu nói rằng:
“Tôi dở có quí k hách dưới trần trọ đây, k hông sao đi được, ông có được nghe điều gì, xin về bảo cho tôi được biết.” Cuối canh tư lại
nghe có tiếng về báo rằng: “Thiên đình đã định xong ngôi Hoàng đế nước Nam rồi, tức là người ở Lam Sơn, huyện Thụy Nguyên, họ Lê
tên Lợi. Thượng đế cho đến giờ thân, ngày thân, tháng thân thì k hởi binh, mười năm mới yên xong thiên hạ.”
Nguyễn Xí nghe rõ ràng các câu ấy, gà gáy thức dậy, tìm đến làng Lam Sơn, hỏi thăm vào nhà Lê Lợi, kể rõ lại những việc nghe thấy
truyện như thế.
Lê Lợi bấy giờ đã có 300 thủ hạ, sắp sửa muốn ra dẹp loạn, nghe thấy nói, lập tức khởi binh ngay tháng bảy năm ấy.
Nguyễn Xí theo giúp Lê Lợi đánh nhau với quân nhà Minh, xông pha trong mũi tên hòn đạn, đánh đến đâu quân Tàu tan ra đến đấy.
Trong 10 năm trời, lập lên rất nhiều công trạng. Đến khi thiên hạ bình định, Lê Thái Tổ cho Nguyễn Xí là sang nghiệp đệ nhất công thần,
và phong làm Nguyễn quốc công, cho quốc tính gọi là họ Lê.
Nguyễn Xí làm quan trải ba triều: Thái Tổ, Thái Tôn, Nhân Tôn, khi có giặc giã thì đi dẹp, khi thường lại vào túc vệ trong cung cấm.
Khi vua Nhân Tôn bị Nghi Dân cướp ngôi (con cả vua Thái Tôn, phải bỏ không được lập), Nguyễn Xí đem binh dẹp loạn, giết được bọn
