Lý Nhân - Phan Thứ Lang
Nam Phương Hoàng hậu cuối cùng Triều Nguyễn
- 2 -
Đất Gò Công: “Địa linh nhân kiệt”
Nói hay viết đến chữ “Địa Linh Nhân Kiệt” không phải là việc mê tín nhảm nhí,
mà từ xưa đến nay các tác giả viết về địa lý như Tả Ao đã nói về phong thủy,
chỗ này đất tốt, chỗ kia đất xấu... đều gần như đúng, và nay nhiều tác giả viết và
nghiên cứu về tư liệu Phong thổ ( phong thủy ) để nhiều người nghiên cứu và áp
dụng. Nhưng đúng hay sai cũng còn tùy ở con người tốt hay xấu. Ở đây chúng
tôi chỉ căn cứ trong bộ Hoàng Việt địa dư chí đời vua Minh mạng thứ 14 năm
1883, và cuốn Cours d’Histoire Annamite của họa giả Trương Vĩnh Ký viết và
in năm 1877. Hai tác phẩm giá trị trên đến nay nhiều nhà nghiên cứu vẫn còn
phải dùng tới.
Ở đây chúng tôi nói về địa dánh Gò Công, nơi đã sản sinh ra những nhân vật nổi
danh cả về đức và tài đã được nhiều sử sách nhắc đến.
Từ xưa đất Gò Công trong bộ Đại Nam quốc sử của cụ Phan Thanh Giản đã
được viết và đánh giá là “Địa Linh Nhân Kiệt”, căn cứ vào địa lý và nhân văn đã
có hai giả thuyết định nghĩa chữ Gò Công.
- Giả thuyết thứ nhất : Gò Công xưa là phần đất của xứ Phù Nam, khi Chúa
Hiền tức Nguyễn Phúc Tần, đinh cuộc di dân Nam tiến, người Việt mới dời vào
đây để định cư. Khi đó Gò Công còn là đất rừng, chưa có ai tới cư ngụ. Nơi này
có một cái gò cao, có nhiều giống chim công trú ở nên người ta gọi ngay là Gò
Công. Và trong sử đã ghi chép về danh từ địa phương là : khi vua Minh Mạng ra
lệnh cho các quan địa phương đổi tên nôm na các tỉnh thành chữ Nho cho nho
nhã, thì “Gò Công” đã biến thành “Khổng Tước Nguyên”, cũng như Đồng Nai
thì đổi là “Lộc Dã”, còn Bến Tre thì đổi là “Trúc Giang”, và Sóc Trăng đổi là
“Nguyệt Giang” ( tức Sông Trăng )...
- Giả thuyết thứ hai : Người ta kể lại, ở xứ này trước đây có một người phụ nữ
tên là Thị Công, đến lập quán bán thức ăn cho dân khai thác đồn điền. Lâu dần,
nhận thấy Gò Công là đất dễ sinh nhau nên dân chúng các nơi hội tụ về đây
