CHƯƠNG III
VÌ SAO CHỦ NGHĨA CÁ NHÂN LẠI MẠNH VÀO LÚC
CÁCH MẠNG DÂN CHỦ MỚI HOÀN THÀNH HƠN LÀ
VÀO THỜI KÌ KHÁC
Chính là vào lúc, trên những mảnh vụn của một nền quý tộc trị, một xã
hội dân chủ được hình thành đầy đủ, khi đó mới dễ nhìn thấy rõ hiện tượng
con người li tán người nọ với kẻ kia và tính vị kỉ ra đời như là hệ quả của
hiện tượng đó.
Các xã hội đó không chỉ có rất đông những công dân độc lập, đó còn là
nơi được lấp đầy hàng ngày bằng những con người mới được độc lập và
đang say sưa với quyền lực mới của họ: những con người này có một niềm
tin đến độ kiêu ngạo đối với sức mạnh của mình, và do chỗ không hình dung
được là kể từ nay có khi nào đó họ lại còn cần đến sự giúp đỡ của đồng loại
nữa hay không, họ dễ dàng tỏ ra là chỉ còn biết nghĩ đến bản thân mà thôi.
Thông thường, một nền quý tộc trị chỉ chết đi sau một cuộc đấu kéo dài,
trong cuộc chiến đó, những mối hằn thù không đội trời chung được nhen
nhóm giữa các tầng lớp nhân dân. Sau chiến thắng, những đam mê đó không
mất đi mà còn tiếp tục sống, và ta vẫn còn thấy mặt chúng ở trong lòng cuộc
đấu tranh dân chủ diễn ra sau đó.
Những công dân nào vốn là những kẻ đứng hàng đầu trong hệ thống đẳng
cấp đã bị thủ tiêu thì không thể quên ngay cái vinh quang xưa của mình;
trong thời gian rất dài họ vẫn cứ còn tự coi mình là kẻ xa lạ trong lòng xã
hội mới. Họ nhìn tất cả những con người được xã hội đem lại cho cái quyền
bình đẳng với họ như là những kẻ áp bức khó mà có thể gợi lên được mối
thiện cảm nào, họ không còn nhìn thấy những kẻ xưa kia bình đẳng với họ
