CHƯƠNG VII
QUAN HỆ GIỮA HIỆP HỘI DÂN SỰ VỚI HIỆP HỘI
CHÍNH TRỊ
Trên trái đất này chỉ có một dân tộc ngày nào cũng được sử dụng quyền tự
do vô hạn độ trong việc kết hội với nhau trên cơ sở quan điểm chính trị. Đó
cũng là dân tộc duy nhất trên thế giới này, công dân của họ đã hình dung ra
việc sử dụng thường xuyên quyền lập hội trong đời sống dân sự, và bằng
cách đó, họ đã đạt tới chỗ tự cung cấp mọi điều tốt đẹp mà nền văn minh có
khả năng đem lại.
Tại tất cả các quốc gia mà quyền lập hội chính trị bị cấm đoán, thì cũng
hiếm có những hiệp hội dân sự.
Không hẳn đây là kết quả của ngẫu nhiên; nhưng có lẽ từ đó ta nên kết
luận rằng, có một mối quan hệ tự nhiên và có thể là tất yếu giữa hai kiểu
hiệp hội này.
Có những con người tình cờ có những lợi ích chung trong một công
chuyện nào đó. Có thể đó là chuyện điều hành một cơ sở thương mại, là
chuyện kí kết một hoạt động sản xuất công nghiệp; thế là họ gặp gỡ nhau và
kết hội cùng nhau; theo cách đó họ dần dần quen với tổ chức hiệp hội.
Số lượng những công chuyện chung nho nhỏ này càng tăng, thì con người
càng có được khả năng cùng đeo đuổi với nhau những công chuyện lớn lao,
có khi điều đó xảy ra ngoài ý định của họ.
Vậy là, những hiệp hội dân sự tạo điều kiện dễ dàng cho những hiệp hội
chính trị nhưng một mặt khác, hiệp hội chính trị lại đặc biệt giúp cho việc
phát triển và hoàn thiện hiệp hội dân sự.
