Trong đời sống dân sự, nói cho cùng thì mỗi con người đều cảm thấy
mình ở vào trạng thái tự thoả mãn được mọi điều. Về chính trị, con người
khó có thể hình dung mình như vậy. Khi một quốc gia có một cuộc sống
công cộng, thì ý tưởng kết hội và sự khát khao lập hội hiện ra từng ngày
trong tâm trí mỗi công dân: cho dù một cách tự nhiên con người không thích
thú hành động chung, song họ vẫn sẽ sẵn sàng làm như vậy vì lợi ích của
một phe đảng.
Vậy là, chính trị khiến cho sự thích thú và thói quen kết hội trở thành điều
phổ biến; chính trị khiến cho con người có ước vọng kết hội và dạy cách
thức lập hội cho đám đông con người vốn bao giờ cũng chỉ sống riêng rẽ.
Chính trị không chỉ làm đẻ ra nhiều hiệp hội, chính trị còn tạo ra những
hiệp hội rất lớn.
Trong đời sống dân sự, hiếm khi có một lợi ích nào lại lôi cuốn được một
cách tự nhiên một số lượng lớn con người vào hành động chung. Phải rất
khéo léo thì con người mới lập ra được cái hiệp hội tầm cỡ đó.
Trong đời sống chính trị, cơ hội lập hội luôn luôn và bất kì lúc nào cũng
tự nó xuất hiện. Thế mà, chỉ trong những hiệp hội lớn thì giá trị tổng quát
của hiệp hội mới lộ diện được ra. Những công dân tách riêng ra thì yếu kém,
ngay từ đầu đã không có ý tưởng rõ ràng về sức mạnh mà họ có thể có một
khi kết hội lại với nhau, phải chỉ ra cho họ thấy điều đó thì họ mới hiểu. Từ
đó mà lắm khi việc kết hội vì một mục đích chung dễ lôi cuốn được vô số
con người song lại khó lôi kéo được vài ba con người. Một nghìn công dân
chẳng nhìn thấy đâu là lợi ích để họ kết hội với nhau; mười nghìn công dân
thì lại nhìn thấy được điều ấy. Trong chính trị, con người kết hội với nhau vì
những công cuộc lớn lao, và cái lập trường chung họ có từ hiệp hội để đưa
vào những công chuyện quan trọng lại dạy họ trong thực hành về cái lợi ích
họ phải cùng chung tay thực hiện trong những công chuyện nhỏ bé hơn.
Một hiệp hội chính trị chỉ trong một lần là lôi được vô số cá nhân ra khỏi
bản thân họ; bất kể họ xa cách nhau ra sao về tuổi tác, về tinh thần và tư
tưởng, về gia sản, hiệp hội vẫn làm cho họ xích lại với nhau và tiếp xúc với
nhau. Họ gặp gỡ nhau một lần và học được cách gặp gỡ nhau mãi mãi.
