tôi hiểu kĩ hơn cả sự phát triển thần kì của hệ thống báo chí ra hàng ngày của
nước Mĩ, ấy là vì tôi thấy được ở người Mĩ có sự kết hợp chặt chẽ giữa
quyền tự do to lớn trên phạm vi toàn quốc với những quyền tự do các loại
trên phạm vi địa phương.
Ở Pháp và ở Anh nói chung người ta thường nghĩ rằng, chỉ cần xoá bỏ
thuế đánh vào báo chí là đủ để gia tăng số lượng báo chí đến vô cùng. Hiểu
như vậy là quá thổi phồng những tác động của cuộc cải cách như thế ấy. Báo
chí không phát triển chỉ vì được bán rẻ, mà báo chí phát triển vì nhu cầu ít
nhiều lặp lại nhau của số lớn những con người cần đến báo chí để thông tin
cho nhau và hành động chung với nhau.
Tôi những muốn tìm nguyên nhân cái thế lực ngày càng gia tăng của báo
chí trong những lí do tổng quát hơn nữa chứ không chỉ ở những lí do người
ta vẫn dùng để giải thích hiện tượng đó.
Một tờ báo chỉ có thể tồn tại được với điều kiện là nó phải bày tỏ một học
thuyết hoặc một tình cảm chung của số lượng lớn con người. Vậy là bao giờ
một tờ báo cũng đại diện cho một hiệp hội có các độc giả thường xuyên là
thành viên của hiệp hội đó.
Cái hiệp hội đó có thể có tôn chỉ ít nhiều rõ rệt, rộng hẹp to nhỏ không
như nhau, hội viên có thể đông đúc hoặc vắng vẻ, nhưng ít ra thì hiệp hội đó
cũng phải tồn tại như một cái mầm sống trong đầu óc mọi người, và đó là lí
do duy nhất để một tờ báo không bị chết.
Điều này dẫn chúng ta đến một suy nghĩ cuối cùng để kết thúc chương
sách này lại.
Các điều kiện càng được cào bằng, thì con người cá nhân càng ít sức
mạnh, và nó càng dễ dàng để cho mình bị đám đông quần chúng cuốn đi, và
cá nhân đó càng khó duy trì một ý kiến quan điểm đã bị đám đông quần
chúng kia vứt bỏ.
Một tờ báo đại diện cho một hiệp hội. Ta có thể nói là tờ báo nhân danh
toàn bộ những con người khác mà lên tiếng nói với từng độc giả, và khi
