CHƯƠNG XIX
VÌ SAO TA BẮT GẶP Ở HOA KÌ VÔ SỐ KẺ CÓ THAM
VỌNG NHƯNG LẠI ÍT NHỮNG THAM VỌNG LỚN
Điều đầu tiên đập vào mắt ta tại Hoa Kì, đó là họ có vô vàn con người tìm
cách thoát ra khỏi thân phận bình thường của mình; và điều thứ nhì đập vào
mắt ta, ấy là giữa những tham vọng toàn diện đang chuyển động đó có rất ít
những tham vọng to tát nổi bật lên. Không có người Mĩ nào lại không tỏ ra
là mình bị dày vò vì cái ước vọng được vươn lên tầm cao. Song hầu như ta
lại chẳng nom thấy chút gì ở họ tỏ ra là họ đang nuôi hi vọng lớn, và cũng
chẳng muốn vươn lên thật cao. Tất cả đều mong muốn thu hái không ngừng
được nhiều của cải, nhiều danh tiếng nhiều quyền lực; song có ít người hình
dung mọi điều đó theo một tầm vóc lớn lao. Và điều đó ngay lập tức khiến ta
ngạc nhiên, vì ở Mĩ, chẳng có gì trong tập tục lẫn trong luật pháp lại hạn chế
các ước vọng và ngăn chặn chúng bật lên mạnh mẽ khắp nơi.
Dường như khó có thể coi tình trạng bình đẳng các điều kiện là nguyên
nhân của trạng thái đó. Bởi vì ngay khi cái quyền bình đẳng đó được xác lập
ở nước Pháp chúng ta, ngay lập tức nó làm nở rộ những tham vọng hầu như
vô giới hạn. Vì thế mà tôi cho rằng chúng ta cần đi tìm nguyên nhân những
điều vừa nói tới bên trên chủ yếu trong trạng thái xã hội và trong các tập tục
dân chủ của người Mĩ.
Mọi cuộc cách mạng đều làm cho tham vọng của con người phát triển.
Điều này càng đúng khi áp dụng vào cuộc cách mạng làm lật đổ một nền
quý tộc trị.
Những thanh chắn cũ ngăn cách đám đông quần chúng không với được
tới danh vọng và quyền lực vừa bị đột ngột dỡ bỏ đi, thế là có cuộc vận động
