Nếu bạn đọc đã nắm vững mọi điều tôi vừa trình bày, hẳn bạn thấy rằng,
giữa sự bất bình đẳng các điều kiện và cái chúng ta vừa gọi tên là danh dự,
có một mối quan hệ chặt chẽ và tất yếu mà, nếu tôi không nhầm thì cho tới
nay nó vẫn chưa được chỉ ra rõ rệt. Tôi phải đi thêm một bước nữa thôi để
lôi nó ra ánh sáng.
Một dân tộc có vị trí riêng trong toàn thể loài người. Độc lập với những
nhu cầu chung nhất định của nó, những nhu cầu cố hữu với giống người, thì
nó vẫn cứ có những lợi ích và nhu cầu riêng của dân tộc mình. Liên quan
đến chuyện khen và chê, sớm muộn thì dân tộc đó cũng tạo ra những quan
niệm nhất định thích hợp với dân tộc đó mà các công dân của họ gọi bằng
danh dự.
Trong lòng của chính dân tộc đó, có một giai tầng vừa mới được tạo lập
ra, nó đứng tách ra khỏi mọi giai cấp khác, nó có những nhu cầu riêng và
đến lượt chúng các nhu cầu này sẽ tra những quan niệm riêng. Danh dự của
giai tầng này, một tổ hợp kì cục những khái niệm đặc biệt của dân tộc và
những khái niệm còn đặc biệt hơn nữa của giai tầng, cái danh dự đó sẽ tách
xa ra hơn nữa, tách xa hết mức tưởng tượng của chúng ta, khỏi các quan
niệm đơn giản và chung nhất của con người. Thế là chúng ta đã đi tới cực
đỉnh rồi, nay ta lại đi xuống thôi.
Các ngôi thứ cấp bậc hoà trộn với nhau, các đặc quyền bị thủ tiêu. Những
con người tạo thành dân tộc này một khi đã trở thành bình đẳng bình quyền
và giống như nhau, thì lợi ích và nhu cầu của họ cũng hoà vào với nhau và ta
chứng kiến sự tan vỡ liên tiếp mọi khái niệm đặc biệt được mỗi giai tầng
xưa kia gọi tên là danh dự. Khi đó danh dự chỉ còn sinh ra từ những nhu cầu
riêng của bản thân dân tộc mà thôi. Danh dự đó tạo thành tính cá thể của cả
dân tộc khi nó đứng bên cạnh các dân tộc khác.
Bây giờ, nếu ta được phép giả định rằng tất cả các giống người cũng hoà
đồng vào với nhau và tất cả các quốc gia trên thế giới này đều đạt tới chỗ chỉ
có những lợi ích như nhau, những nhu cầu như nhau, và chẳng còn nét đặc
trưng nào nữa để phân biệt lẫn với nhau, khi đó con người sẽ ngừng hoàn
toàn việc gán một giá trị quy ước nào đó cho các hành động của con người.
