biên, và họ tin chắc rằng đó là họ đã tự mang về cho chính mình mọi thứ gì
họ đem cho đi.
Sức hấp dẫn của các quyền lực hành chính đến trung tâm bao giờ cũng
kém suôn sẻ và bớt nhanh nhạy khi đó là trong tay những ông vua nào vẫn
còn đôi chỗ bám vào trật tự quý tộc cũ, chứ không như với những quân
vương mới, khi họ là con đẻ của các công trình do chính họ tạo ra, và nguồn
gốc của họ, các định kiến của họ, các bản năng và thói quen của họ dường
như gắn bó vô cùng chặt chẽ với cái nguyên nhân tạo ra quyền bình đẳng.
Tôi không có ý muốn nói rằng các quân vương gốc gác quý tộc mà sống vào
thời đại dân chủ thì đều không tìm cách tạo ra quyền lực tập trung. Tôi tin
rằng các vị này sử dụng rất khéo quyền lực tập trung đó so với những người
khác. Song tuy họ biết rõ rằng những ưu thế của quyền bình đẳng là chúng
ủng hộ cho quyền lực tập trung; nhưng chúng tạo ra ít phương tiện sử dụng
hơn, bởi vì các công dân thay vì thẳng thắn và tự nhiên thoả mãn các ước
vọng của mình thì lại chẳng chú ý mấy đến các phương tiện đó. Trong các
xã hội dân chủ, sự tập trung hoá bao giờ cũng sẽ lớn hơn một khi người nắm
quyền tập trung bớt chất quý tộc hơn: quy tắc là như vậy.
Khi một dòng dõi quân vương cũ điều hành một nền quý tộc trị, những
định kiến tự nhiên của người nắm chủ quyền hoàn toàn phù hợp với những
định kiến tự nhiên của các nhà quý tộc, các tật xấu cố hữu trong các xã hội
quý tộc được nảy nở tự do và không có thuốc gì chữa chạy nổi. Điều trái
ngược sẽ diễn ra khi đứa con hoang của một thân cây phong kiến lại được
đem đặt lên cho đứng đầu một quốc gia dân chủ. Ngày ngày, do nền giáo
dục của mình, do thói quen và kỉ niệm của mình, bậc quân vương này
nghiêng mình về với những tình cảm gần với sự bất bình đẳng; và do trạng
thái xã hội của mình, nhân dân lại không ngừng hướng về những tập tục do
quyền bình đẳng làm nảy sinh ra. Khi đó, thường xảy ra việc các công dân
tìm cách nắm lấy quyền lực tập trung, cái quyền lực chẳng bạo quyền mấy
mà cũng chẳng quý tộc mấy; và họ duy trì vững chắc quyền độc lập của
mình, không phải vì họ muốn được sống tự do, mà chủ yếu vì họ nghĩ là
đang muốn sống bình đẳng bình quyền với nhau.
