quan đến công việc chính quyền, ông ta không còn phải chịu đựng những
hình thức trung gian giữa ông và các công dân, và tự ông phải điều hành các
công dân trong những công việc chung. Ở đây, nói ra điều đó không có
nghĩa là tôi muốn trách cứ lối tập trung quyền lực như vậy đâu; tôi chỉ làm
công việc chỉ rõ nó ra thôi.
Cùng thời đó, ở châu Âu có vô số quyền lực thứ phát đại diện cho những
lợi ích địa phương và làm công việc điều hành công việc địa phương. Phần
lớn các quyền lực địa phương này đều đã biến mất; tất cả đều nhanh chóng
bị xoá sổ hoặc rơi vào cảnh hoàn toàn bị lệ thuộc. Từ đầu này tới đầu kia của
châu Âu, các đặc quyền của các quân vương, các quyền tự do của các thành
thị, các tổ chức hành chính cấp tỉnh đều đã bị thủ tiêu hoặc sắp bị xoá sổ.
Từ một nửa thế kỉ nay, châu Âu đã chịu đựng vô số cuộc cách mạng và
phản cách mạng làm lay động lục địa này theo chiều hướng ngược lại.
Nhưng tất cả những thứ chuyển vần đó đều có một điểm giống nhau: tất cả
đều làm lung lay hoặc thủ tiêu các loại quyền lực thứ phát. Cả những đặc
quyền cho địa phương mà nước Pháp chưa xoá bỏ tại các xứ sở bị nó chiếm
thì rồi cũng bị các ông hoàng thắng trận tìm cách xoá hết. Các ông hoàng
này đã vứt bỏ mọi điều mới mẻ do cách mạng đem lại, ngoại trừ việc tập
trung hoá quyền lực: đó là điều duy nhất của cách mạng được các ông hoàng
này chấp nhận giữ lại.
Điều tôi muốn nhận xét, ấy là vào thời bây giờ, tất cả các thứ quyền khác
nhau liên tiếp bị tước đoạt đi như thế của các tầng lớp, các nghiệp đoàn, của
con người, hết thảy đều không tạo ra một nền tảng dân chủ hơn cho những
quyền lực thứ phát mới, mà khắp nơi đều chỉ tập trung vào tay của một kẻ
nắm quyền hành. Ở đâu cũng vậy, càng ngày Nhà nước càng tiến đến chỗ tự
tay mình điều hành mọi việc và điều hành đến từng chi tiết nhỏ nhặt
nhất
Hầu hết các tổ chức từ thiện của châu Âu xưa đều nằm trong tay các cá
nhân hoặc các nghiệp đoàn; các tổ chức này ít nhiều về sau rồi đều rơi vào
cảnh lệ thuộc kẻ cầm quyền, và tại nhiều nước, các tổ chức từ thiện này còn
được điều hành bởi nhà cầm quyền tối cao nữa. Nhà nước chủ trương chính
