Bây giờ nếu chúng ta đem so sánh hệ thống Mĩ và hệ thống châu Âu, xét
theo những tác động mỗi bên tạo ra được hoặc có thể tạo ra được, ta thấy
những khác biệt không kém nhạy cảm.
Ở Pháp và ở Anh, người ta coi việc phán xử chính trị như một vũ khí đặc
biệt mà xã hội chỉ được dùng để tự cứu trong những thời điểm đại nguy
kịch.
Ta không thể phủ nhận rằng việc phán xử chính trị, như cách hiểu ở châu
Âu, không vi phạm nguyên tắc bảo thủ của việc phân chia quyền lực, và
không ngừng đe doạ tự do và cuộc sống con người.
Ở Hoa Kì, việc phán xử chính trị chỉ đụng chạm gián tiếp đến nguyên tắc
phân chia quyền lực; nó không hề đe doạ cuộc sống của công dân; nó không
bay lượn đe doạ trên đầu mọi con người như ở châu Âu, vì nó chỉ đánh vào
những ai đã chấp nhận những điều hà khắc của nó ngay từ khi chấp nhận các
chức trách công cộng.
Nó đồng thời vừa ít đáng sợ vừa kém hiệu quả.
Vì thế các nhà lập pháp Hoa Kì mới không coi đó như là phương thuốc
cực đoan cho những đại hoạ của xã hội, mà coi đó như là phương tiện chính
quyền quen thuộc.
Theo góc nhìn đó, có thể nhà lập pháp còn có nhiều ảnh hưởng thực sự
đối với xã hội ở nước Mĩ hơn so với bên châu Âu. Thật vậy, ta không nên
chỉ thấy cái vẻ ngoài dịu ngọt của nền lập pháp nước Mĩ trong vấn đề liên
quan đến phán xử chính trị. Trước hết, ta cần nhận thấy là ở Hoa Kì cái toà
án đứng ra tuyên xử chính trị cũng vẫn bao gồm những thành phần và cùng
chịu những ảnh hưởng như cái bộ phận làm công việc buộc tội, điều này
mang lại một xung động gần như không thể cưỡng nổi cho các đam mê
mang tính phe phái đi tìm cách báo thù nhau. Nếu như ở Hoa Kì các quan
toà chính trị không có quyền tuyên những bản án nặng như các quan toà
chính trị ở châu Âu, thì cũng có ít cơ hội được họ tha bổng hơn. Án tuyên có
vẻ kém ghê gớm nhưng chắc chắn là bị tuyên.
