sống và hưởng tự do lại được xem như là kết quả lương thiện của cuộc
chiến.
Thế mà cái bản án dễ tuyên đến thế lại chẳng vì thế mà không phải là nỗi
đau khủng khiếp đối với con người trung bình trong những con người được
áp dụng án luật đó. Những kẻ đại tội phạm hẳn là sẽ ưỡn ngực chịu đựng
những sự hà khắc vô vọng của án luật; những con người bình thường sẽ nhìn
thấy ở án luật một quyết định làm tiêu ma vị trí quyền lực của họ, làm ô uế
danh dự họ và đẩy họ tới một cảnh sống vô công rồi nghề xấu hổ còn tồi tệ
hơn là cái chết.
Ở Hoa Kì, tác động của phán xử chính trị lên bước tiến xã hội càng lớn
khi nó càng có vẻ ngoài đỡ gớm ghê. Nó không tác động trực tiếp đến những
người bị cai trị, nhưng nó khiến cho đa số nhân dân hoàn toàn làm chủ đối
với những kẻ nắm quyền cai trị họ. Nó chẳng hề đem lại cho nền lập pháp
một quyền lực vô biên mà chỉ có thể thực thi nổi vào những thời điểm khủng
hoảng. Nó để cho nền lập pháp có được một thế lực chừng mực và chính
quy khả dĩ đem ra thực hành được trong cuộc sống hàng ngày. Sức mạnh bớt
to tát đi, thì mặt khác việc dùng sức mạnh cũng thuận tiện hơn nhiều và sự
lạm dụng cũng dễ dàng hơn.
Bằng cách ngăn cản các toà án chính trị tuyên những hình phạt tư pháp,
tôi thấy hình như người Mĩ đã đoán biết trước được những hệ luỵ thuộc loại
khủng khiếp nhất của một nền lập pháp bạo tàn hơn là của bản thân sự bạo
tàn. Và xét toàn cục thì tôi cũng không biết rằng phải chăng việc phán xử
chính trị như cách hiểu và cách làm ở Hoa Kì có là thứ vũ khí thuộc loại
khủng khiếp nhất chưa từng khi nào được trao vào tay đa số nhân dân.
Khi nào các nước cộng hoà Mĩ bắt đầu thoái hoá, tôi tin rằng mọi người
có thể dễ dàng nhận ra hiện tượng đó: chỉ cần nhìn xem số lượng những
phán xử chính trị có gia tăng hơn không. (Xem N)
CHÚ THÍCH
(N)
