Nếu đôi khi có những yếu tố thoáng qua tiến công vào những đam mê của
nền dân trị, vào trí tuệ của nó, nhất là đánh vào tập tục của nó, thì những yếu
tố đó cũng tạo ra một ảnh hưởng tới các khuynh hướng của nền dân trị, tuy
không mạnh nhưng lại bền lâu. Ta thấy khá rõ chuyện này ở Hoa Kì.
Ở New England, nơi mà công cuộc giáo dục và tự do là con đẻ của đạo
đức và tôn giáo, nơi xã hội đã ổn định lâu đời có thể tạo ra những châm
ngôn và nếp sống, thì nhân dân ở nơi đây, đồng thời với việc họ thoát ra khỏi
mọi điều cao quý mà riêng sự giàu sang và nguồn gốc gia đình chưa khi nào
tạo ra được ở con người, họ cũng lại quen với việc kính trọng những điều
cao quý thuộc về trí tuệ và đạo đức, và họ thuận theo chúng chẳng mấy khó
khăn. Vì vậy mà ta thấy nền dân trị ở New England có được những chọn lựa
tốt hơn bất kì nơi nào khác.
Ngược lại, khi ta càng đi xuống phía Nam, đến những bang có mối dây
liên hệ xã hội kém thâm niên và kém mạnh mẽ, nơi công cuộc giáo dục ít
phổ biến hơn, nơi những nguyên tắc đạo đức, tôn giáo và tự do được kết hợp
một cách kém nhuần nhuyễn, ta thấy tài năng và đạo đức càng ngày càng
hiếm trong những con người ra nắm chính quyền.
Sau hết, khi ta thâm nhập vào các bang vùng Tây Nam, nơi thực thể xã
hội chỉ mới hình thành, chỉ mới là những nơi quần cư của những kẻ phiêu
lưu hoặc những kẻ đầu cơ, ta hoang mang khi thấy quyền lực công cộng đã
rơi vào tay những con người như thế nào, và ta tự hỏi là những lực lượng
nào độc lập với nền lập pháp và với con người đã khiến cho Nhà nước ở đó
vẫn hình thành và xã hội vẫn thịnh vượng lên.
Có những quy luật nhất định mang bản chất dân chủ và có khả năng sửa
chữa được từng phần những bản năng nguy hiểm của nền dân trị.
Khi bạn vào phòng họp dân biểu ở Washington, bạn cảm nhận được ngay
vẻ tầm thường của đại hội nghị này. Ta đưa mắt tìm khắp lượt mà chẳng thấy
ở đó có một gương mặt nào có danh. Hầu hết các thành viên dân biểu ở đó
đều là những con người không tiếng tăm, nói tên họ lên thì trong đầu ta
chẳng hình dung nổi điều gì. Phần lớn đó là những trạng sư của các làng,
những nhà buôn, có cả những người thuộc về những đẳng cấp thấp nhất của
