trong hầu hết những thao tác trí tuệ của họ, người Mĩ bao giờ cũng chỉ trông
cậy vào nỗ lực riêng của lí tính cá nhân mình.
Vậy nên, nước Mĩ là một trong những xứ sở trên thế giới ở đó người ta
học ít hơn và ở đó người ta lại thực hiện tốt hơn những giáo huấn của
Descartes
. Điều đó chẳng có gì đáng ngạc nhiên cả.
Người Mĩ chẳng đọc tác phẩm Descartes, bởi vì trạng thái xã hội của họ
làm cho họ quay lưng lại với lối nghiên cứu tự biện, và người Mĩ làm theo
những châm ngôn Descartes chỉ ra là bởi vì trạng thái xã hội của họ chuẩn bị
một cách tự nhiên cho tư tưởng họ tiếp nhận các giáo huấn của Descartes.
Trong lòng một xã hội dân chủ không ngừng vận động, mối dây liên hệ
gắn bó các thế hệ với nhau trở nên lỏng lẻo hoặc bị đứt gãy; mỗi con người
dễ dàng để mất dấu vết tư tưởng của cha ông hoặc là họ chẳng mấy quan
tâm đến những điều đó.
Những con người đang sống trong một xã hội như vậy cũng chẳng biết
làm cách nào tìm thấy được niềm tin trong những ý kiến quan điểm của giai
tầng mình, bởi vì có thể nói là đã chẳng còn tồn tại giai tầng xã hội nữa, và
những giai tầng nào còn tồn tại thì lại bao gồm những thành phần hết sức
chuyển động, khiến cho cái tập hợp lớn chẳng khi nào thực sự tác động nổi
tới các yếu tố nằm trong tập hợp đó.
Còn về tác động của trí tuệ một con người đối với trí tuệ những con người
khác, điều đó tất yếu bị thu hẹp lại khi đó là một xứ sở mà các công dân
càng ngày càng gần giống nhau, mọi người rất gần gụi nhau và không nhìn
nhận thấy ở đồng loại mình bất kì dấu hiệu nào của sự vĩ đại và của một tầm
cao không gì bắt bẻ nổi, những con người ấy luôn luôn trở về với lí tính của
chính mình, coi đó như là nguồn trí tuệ hiển nhiên nhất và gần gụi nhất với
chân lí. Không phải là lòng tin vào một con người nào đó đã bị tiêu tan mà
tiêu tan cả cái thị hiếu coi một con người nào đó chỉ bằng vào lời nói của
anh ta.
Vậy là mỗi con người tự khép kín lại trong bản thân mình và cho rằng có
thể đứng từ đó mà xét đoán thế giới.
