đơn thương độc mã và khi chỉ được dùng lí tính của riêng mình để đạt tới
những ý tưởng xác định rõ rệt.
Chỉ có những đầu óc đã mạnh mẽ thoát khỏi những âu lo thường nhật của
cuộc sống, những đầu óc rất thông tuệ, rất cởi mở, rất quen với sự thực
hành, và đầu óc ấy lại có rất nhiều thời gian chăm chút, thì mới đủ sức chọc
thủng một con đường đi tới những chân lí rất cần thiết ấy.
Chưa kể là bản thân những nhà triết học đó bao giờ cũng bị bao vây giữa
những điều bất định; chưa kể là cứ mỗi bước được luồng sáng tự nhiên kia
soi rọi thì chính nó lại lu mờ đi và đứng trước nguy cơ chợt tắt, và cho dù có
nỗ lực đến vô cùng thì họ cũng mới chỉ phát hiện ra được một nhúm những
khái niệm mâu thuẫn nhau, nơi đầu óc con người cả ngàn năm rồi vẫn không
ngừng trôi nổi ở đó mà vẫn chẳng làm cách gì nắm bắt được chắc chắn cái
đúng, thậm chí cũng chẳng tìm ra nổi vài ba cái sai mới mẻ. Những công
trình nghiên cứu đó khá cao so với năng lực trung bình của con người và,
cho dù phần lớn con người vẫn đủ sức lao vào công cuộc đó, thì hiển nhiên
là không phải ai ai cũng có thời giờ để mà xông vào.
Những ý tưởng xác định rõ rệt về Chúa Trời và về bản tính con người là
cần thiết cho thực tiễn thường ngày của cuộc sống con người, và cái thực
tiễn đó lại ngăn cản khả năng của họ đạt tới những ý tưởng kia.
Tôi cảm thấy đó là điều thật sự dị thường. Trong các thứ khoa học, chỉ
những loại nào có ích cho đám đông thì mới ở trong tầm tay của họ; còn lại
thì chỉ số ít người có thể tiếp cận được và chúng không được chăm lo bởi đa
số con người, cái đa số chỉ cần đến những ứng dụng nho nhỏ của chúng thôi;
thế nhưng sự thực hành hàng ngày của đám đông quần chúng lại cần thiết
cho họ, mặc dù việc nghiên cứu sâu vào đó không phải trong tầm tay đám
đông.
Vậy là, trong số vô vàn ý tưởng, thì những ý tưởng tổng quát về Chúa
Trời và về bản tính người chính lại là những thứ không cần cho thói quen
hành động của lí tính cá nhân con người, và khi con người thừa nhận một
quyền uy thì họ lợi nhiều hơn thiệt.
