Khi đi đến nhà hát, người Mĩ làm lộ ra những bản năng khác nhau như tôi
vừa mô tả. Nhưng ta phải thừa nhận rằng số người đi nhà hát cũng còn rất ít.
Dù rằng trải bốn chục năm qua khán giả và vở diễn đã gia tăng một cách
tuyệt diệu ở Hoa Kì, song dân chúng vẫn mới chỉ tham gia vào trò tiêu khiển
này một cách cực kì dè dặt.
Điều này có những nguyên nhân đặc biệt mà bạn đọc đã biết rồi, và ở đây
chỉ cần nhắc qua thôi.
Những người Thanh giáo đã dựng nên các nước cộng hoà ở Mĩ không chỉ
là kẻ thù của các thú vui; họ còn rao giảng một nỗi khiếp sợ đặc biệt đối với
hoạt động sân khấu. Họ coi hoạt động sân khấu như một thứ giải trí khả ố,
và chừng nào duy nhất tinh thần Thanh giáo của họ vẫn còn ngự trị, thì họ
vẫn tuyệt đối nhắm mắt không hay biết gì hết tới các buổi trình diễn kịch
nghệ. Những quan niệm đó của những người cha đầu tiên của khẩn địa đã để
lại những đường hằn sâu xa trong tinh thần con cháu họ.
Những thói quen cực kì nền nếp và những tập tục vô cùng cứng nhắc mà
ta bắt gặp ở Hoa Kì cho tới bây giờ vẫn còn tỏ ra ít có lợi cho sự phát triển
của nghệ thuật sân khấu.
Chẳng thể nào có được đề tài kịch tại một xứ sở không chứng kiến những
biến cố chính trị to lớn và nơi đó tình yêu luôn luôn đưa đến hôn nhân theo
một con đường trực tiếp và dễ dàng. Những con người ngày nào trong suốt
cả tuần lễ cũng chỉ có kiếm tiền và đến ngày Chủ nhật thì chỉ biết cầu Chúa
chẳng thể nào ngó ngàng tới nàng thơ trong kịch nghệ.
Chỉ một sự kiện này thôi là đủ để chứng tỏ sự phát triển kém sâu rộng của
nền sân khấu ở Hoa Kì.
Người Mĩ, tuy được luật pháp cho quyền tự do và được có tiếng nói tự do
đối với mọi việc, thế mà họ lại bắt các tác giả kịch nghệ phải chịu một kiểu
kiểm duyệt. Chỉ được tổ chức các buổi trình diễn sân khấu nếu được các nhà
hành chính của xã cấp phép. Điều này cho thấy là các quốc gia cũng giống
như những con người cá thể cả thôi. Họ lao vào những đam mê chủ chốt, rồi
