không thể không nghĩ rằng những người này đang lạm dụng bản thân họ.
Tôi quá kính trọng họ nên khó mà có thể tin vào họ được.
Đúng là theo đạo Ki Tô thì chúng ta phải coi trọng kẻ khác hơn coi trọng
bản thân, và như vậy thì mới lên được Thiên đàng. Nhưng đạo Ki Tô cũng
lại dạy chúng ta rằng, vì tình yêu Chúa mà ta phải làm điều tốt lành cho
đồng loại. Đó là một cách diễn đạt tuyệt diệu; con người bằng trí tuệ của
mình thâm nhập được vào tư duy của Chúa; nó nhìn thấy mục đích của Chúa
là trật tự; nó tự nguyện gắn mình vào với ý đồ lớn lao kia của Chúa; và bằng
cách hi sinh các lợi ích riêng cho cái trật tự tuyệt trần của vạn vật ấy, con
người chẳng trông chờ phần thưởng nào khác ngoài cái thú vui được tưởng
ngắm cái trật tự kia.
Tôi thật chẳng tin rằng lợi ích là động cơ duy nhất của những con người
có tín ngưỡng; nhưng tôi nghĩ rằng lợi ích là phương tiện chính yếu mà
chính các tôn giáo đã đem sử dụng để dẫn dắt con người, và tôi cũng lại
không hồ nghi gì nữa rằng, các tôn giáo nắm được đông đảo quần chúng và
trở nên phổ biến không chỉ vì cái lợi ích đó.
Vậy là tôi không thấy được rõ ràng vì sao học thuyết “lợi ích riêng được
nhận thức đúng” lại khiến con người xa lánh các niềm tin tôn giáo, mà
ngược lại, tôi thấy hình như mình đang phải tìm hiểu xem bằng cách gì học
thuyết đó đã làm cho con người đều gần hơn với tôn giáo.
Tôi giả định rằng, để đạt tới cái hạnh phúc chốn trần gian này, con người
luôn luôn phải cưỡng lại bản năng, và nó phải suy lí lạnh lùng trước khi làm
bất kì hành động nào trong đời, và thay vì buông thả mình ngay lập tức cho
những ham muốn đầu tiên ào đến, con người phải học cách chống lại chúng,
và con người phải quen với việc dễ dàng hi sinh thú vui nhất thời cho lợi ích
thường xuyên của cả cuộc đời mình.
Nếu một con người như thế mà có niềm tin vào cái tôn giáo ông ta rao
giảng, thì ông ta chẳng phải trả giá cao là bao khi phải chịu đựng những khó
chịu do cuộc sống như thế áp đặt cho. Chỉ riêng lí trí cũng đủ khuyên ông
hãy làm như vậy, và tập tục đã chuẩn bị sẵn cho ông đương đầu chịu đựng
cuộc sống đó.
