Cho rằng còn hoài nghi về những điều mình kì vọng, ông ta sẽ chẳng dễ
gì dừng lại, và sẽ thấy rằng, khôn ngoan hơn cả là thử bỏ qua vài ba điều tốt
đẹp nơi thế gian này, để giữ lấy những quyền được hưởng cái di sản mênh
mông hứa hẹn nơi thế giới khác.
Pascal từng nói, “Tự huyễn hoặc và tin rằng đạo Ki Tô là đúng đắn thì có
mất mát gì nhiều đâu; nhưng đau khổ biết bao khi tự huyễn hoặc mình và tin
rằng tôn giáo đó là giả dối!”
Người Mĩ không tỏ ra một sự dửng dưng thô lậu đối với cái thế giới kia;
họ không có một sự kiêu hãnh như của con nít khi tỏ ra khinh bỉ những nguy
cơ họ hi vọng thoát khỏi.
Vậy là họ thực hành một tôn giáo không có sự xấu hổ và không có sự yếu
đuối; song ngay giữa sự nhiệt thành ngoan đạo của họ, ta vẫn thường thấy có
cái gì đó thật yên tĩnh, thật khuôn phép, thật tính toán, tưởng đâu như đó là
khối óc chứ không phải con tim đã dẫn dắt họ đến chân bàn thờ Chúa.
Người Mĩ không chỉ theo một tôn giáo vì lợi ích, mà họ còn thường đem
vào thế giới tín ngưỡng ấy cái lợi ích mà con người có thể có để mà theo
được tôn giáo ấy. Vào thời Trung cổ, các ông thầy tu chỉ nói đến cuộc sống
ở thế giới bên kia: họ không hề lo đến chuyện một người Ki Tô giáo chân
thành có thể là con người hạnh phúc ở ngay chốn nhân gian này.
Nhưng các mục sư Mĩ thì luôn luôn trở về với trái đất, và thật khó cho họ
khi phải dứt bỏ ánh mắt nhìn về chốn trần gian. Để có thể làm xúc động hơn
nữa cử toạ của mình, các mục sư hàng ngày cho họ thấy niềm tin tôn giáo có
lợi đến đâu cho tự do và trật tự công cộng, và mỗi khi nghe họ rao giảng,
lắm khi thật khó mà hiểu, liệu mục tiêu chính yếu của tôn giáo là cái chân
phúc muôn đời muôn kiếp ở thế giới bên kia hay là cái hạnh phúc ở ngay thế
giới này.
