Những công dân đang lao động do không còn nghĩ gì nữa đến việc công,
và cái tầng lớp có khả năng đảm trách việc công như là những trò tiêu khiển
lại không còn nữa, thế là vị trí của chính quyền như thể để trống.
Nếu như vào thời điểm nguy kịch đó mà lại có một kẻ lòng đầy tham
vọng mà lại khéo léo xông ra chiếm lấy quyền lực, hắn ta sẽ thấy mọi cửa
ngõ đều rộng mở cho việc tiếm quyền.
Kẻ tiếm quyền ấy chăm lo một thời gian sao cho mọi lợi ích vật chất đều
phát đạt, và thiên hạ sẽ giao cho anh ta toàn quyền mọi việc về sau. Chỉ
mong sao anh ta duy trì được trật tự. Những con người đam mê thụ hưởng
vật chất, trước khi khám phá thấy Tự do là công cụ tạo ra hạnh phúc, thì lại
thường phát hiện ra rằng chính Tự do tạo ra xáo động gây rắc rối cho hạnh
phúc. Và chỉ mảy may động dạng gì ở công chúng lọt được vào giữa những
thú vui nho nhỏ của cuộc đời riêng tư, thế là họ thức giấc và lo lắng theo
dõi. Một thời gian dài nỗi sợ sự vô chính phủ không ngừng khiến cho họ
dỏng tai nghe ngóng, và liền ngay khi có chuyện lộn xộn đầu tiên nổ ra, thế
là họ sẵn sàng nhảy ra ngay khỏi Tự do.
Tôi sẵn lòng thừa nhận rằng nền hoà bình công cộng là một sự đại phúc;
song tôi vẫn không muốn quên rằng, chính là qua một thứ trật tự tử tế mà
các quốc gia đi tới chế độ bạo quyền. Từ đó không nhất thiết ta phải kết luận
là các dân tộc nên khinh bỉ nền hoà bình công cộng; nhưng ta đừng nên coi
đó là tất cả. Một dân tộc chỉ đòi hỏi chính phủ của nó duy trì trật tự, thì từ
trong đáy lòng, dân tộc đó đã là tên nô lệ rồi. Nó là nô lệ của cái hạnh phúc
riêng, và sớm muộn sẽ xuất hiện kẻ dùng xiềng xích trói nó lại.
Nền bạo quyền của các phe nhóm cũng đáng để ta e sợ như nền bạo quyền
của một cá nhân.
Khi khối lượng đông đảo công dân chỉ còn muốn lo toan cho chuyện riêng
tư, thì các đảng bé nhất không nên tuyệt vọng trong việc có thể trở thành kẻ
làm chủ những vấn đề công cộng.
Không hiếm khi thấy trên sân khấu thế giới mênh mông, cũng như trên
sân khấu nhỏ ở nhà hát, vô vàn con người được đại diện bởi một vài nhân
