Nhưng trong chừng mực mà ánh sáng của niềm tin bị lụi dần đi, tầm nhìn
của con người thu hẹp lại, và mỗi ngày con người lại tự nhủ rằng mục đích
các hành động của ta hình như còn gần hơn nữa.
Khi họ không còn chăm lo đến những gì sẽ phải xảy ra sau cuộc sống này,
ta thấy họ lại rơi vào cảnh dửng dưng hoàn toàn và tàn bạo đối với tương lai,
cái dửng dưng quá trùng hợp với một số bản năng của loài người. Liền ngay
khi họ đánh mất việc định ra những niềm hi vọng chủ yếu và lâu dài, họ tự
nhiên lao vào thực hiện không chút chậm trễ những ước vọng nhỏ nhặt nhất,
và hình như đúng vào lúc họ tuyệt vọng không buồn nghĩ tới một cuộc sống
vĩnh hằng nữa, thì họ cũng sẵn sàng hành động tựa hồ như họ chỉ có một
ngày thôi để mà sống.
Vào những thời kì không có đức tin, bao giờ cũng phải phòng ngừa việc
con người không ngừng lao vào những ước vọng ngẫu nhiên thường ngày,
và bằng cách hoàn toàn chối bỏ những thành tựu là kết quả của những nỗ lực
bền lâu kiên trì, họ chẳng còn tạo ra nổi cái gì to tát, thanh bình và bền vững.
Nếu với một dân tộc trong tình trạng như thế mà trạng thái xã hội của họ
trở thành dân chủ, thì cái nguy cơ tôi vừa chỉ ra lại càng lớn hơn.
Khi mỗi con người không ngừng tìm cách đổi vị trí, khi cả một cơ hội
cạnh tranh mênh mông mở ra cho tất cả mọi người, khi tài sản mọi mặt được
tích tụ rồi được phát tán nhanh chống ngay ở giữa đám ồn ào của nền dân
chủ, khi đó, ý tưởng có một gia sản được tạo ra nhanh chóng và dễ dàng, ý
tưởng về những tài sản lớn dễ dàng thâu tóm rồi cũng dễ dàng mất đi, hình
ảnh của cái ngẫu nhiên dưới vô vàn hình dạng, tất cả đều hiện ra trong tâm
trí con người. Sự bấp bênh của trạng thái xã hội lại đổ thêm dầu vào đám lửa
ước vọng. Giữa những thăng trầm liên tục của số phận, cái hiện tại bỗng to
lớn lên; nó che khuất mất tương lai đang bị xoá và con người chỉ muốn nghĩ
đến cái tương lai gần gần như sáng ngày hôm sau thôi.
Tại cái đất nước mà do một sự trùng hợp bất hạnh nên tính vô tôn giáo lại
bắt gặp nền dân chủ, thì các nhà triết học và các chính quyền phải không
ngừng tìm cách cho lùi xa dần mãi cái mục tiêu để các hành động của con
người nhắm vào; đó là đại phận sự của các vị ấy.
