Nếu tôi không lầm, đó chính là một (nhận thức) sai lầm ghê gớm.
Ta hãy quay ngược về thời điểm trước. Ta hãy quan sát đứa nhỏ ngay từ
khi đang còn trong đôi tay của bà mẹ. Hãy nhìn thế giới bên ngoài lần đầu
tiên phản ánh lên tấm gương còn kín như bưng của trí khôn đứa bé ấy. Hãy
ngắm kĩ những vật gì đầu tiên lọt vào mắt nó. Hãy lắng nghe những tiếng
nói đầu tiên đã đánh thức trong nó những sức mạnh tư duy vẫn còn đang ngủ
yên. Hãy tham gia vào những cuộc vật lộn đầu tiên của nó. Và chỉ khi đó ta
sẽ hiểu từ đâu nó có những định kiến, những lối sống và những đam mê rồi
sẽ chế ngự cuộc đời nó. Có thể nói, con người đã thành hình toàn bộ ngay từ
khi còn ủ tã lót trong nôi.
Có điều gì tương tự cũng xảy ra với các dân tộc. Con người luôn luôn
chịu ảnh hưởng của nguồn gốc mình. Những điều kiện đi kèm từ lúc ra đời
và phục vụ cho sự phát triển của họ đều ảnh hưởng lên toàn bộ sự nghiệp
đời người còn lại.
Nếu chúng ta có khả năng đi ngược về những yếu tố tạo thành các xã hội
và xem xét những công trình lịch sử xã hội đầu tiên, không hồ nghi gì nữa,
chúng ta có thể tìm thấy ở đó những nguyên nhân ban đầu đẻ ra định kiến,
lối sống, những đam mê chủ chốt, tóm lại là về mọi thứ gì tạo thành cái ta
gọi là tính dân tộc. Khi đó hẳn là chúng ta có thể gặp được cách giải thích
những cung cách mà ngày nay hầu như trái ngược với các tập tục đang ngự
trị, những luật lệ dường như đối lập với những nguyên tắc đã được thừa
nhận, những ý kiến không nhất quán tồn tại đây đó trong xã hội tựa như
những mảnh của sợi xích đứt gãy vẫn còn thấy lủng lẳng song chẳng treo vật
gì ở vòm trần toà nhà cũ. Theo cách đó cũng lí giải được số phận những dân
tộc nhất định dường như bị một sức mạnh giấu mặt lôi cuốn vào một mục
đích mà chính họ cũng chẳng hiểu rõ là gì. Thế nhưng cho tới nay còn thiếu
những dữ kiện để có thể tiến hành công trình nghiên cứu như vậy. Tư duy
phân tích chỉ có cho các dân tộc chừng nào họ già đi và khi cuối cùng họ
nghĩ đến chuyện chiêm ngưỡng cái nôi xưa. Thời gian đã bọc cái nôi trong
một đám mây mờ, sự ngu dốt và lòng kiêu hãnh đã bọc nó trong những
huyền thoại che khuất mất sự thật ở phía sau.
