của tôi là muốn đấu tranh chống lại những xu hướng như thế. Tôi chỉ nhấn
vào một điểm này thôi, rằng vào thời đại ngày nay có một thế lực kín đáo
làm cho các xu hướng đó nảy nở không ngừng trong tình cảm con người, và
chỉ cần ta ngừng tay ngăn chặn, thế là trái tim con người chẳng mấy chốc mà
đầy những xu hướng ấy.
Tôi cũng có dịp chỉ ra tại sao cái lòng thiết tha đi tìm hạnh phúc và cái
bản chất lưu động của tài sản lại khiến cho những người dân chủ e ngại sự
lộn xộn về vật chất. Sự tha thiết đối với cuộc sống yên tĩnh chung cho mọi
người đôi khi là đam mê chính trị duy nhất được duy trì trong những con
người đó, và đam mê đó trở nên càng náo hoạt và mãnh liệt chừng nào mọi
đam mê khác đều nhụt đi và chết dần. Một cách tự nhiên, điều đó làm cho
các công dân ở vào vị thế không ngừng trao các quyền mới cho chính quyền
trung ương hoặc để mặc cho chính quyền trung ương nắm lấy những quyền
mới, cái chính quyền trung ương như là cơ quan duy nhất có lợi ích và có
các phương tiện tự bảo vệ đồng thời bảo vệ những người dân chủ kia khỏi
cảnh vô chính phủ.
Do chỗ trong các thời đại bình đẳng bình quyền chẳng có ai bị bắt buộc
phải đem sức mình ra hỗ trợ người khác, và cũng chẳng ai có quyền chờ đợi
người đồng loại đến và đem hết sức ra hỗ trợ mình, nên mỗi con người đồng
thời vừa độc lập và vừa yếu kém. Hai trạng thái đó, mà chúng ta chớ nên
xem xét theo lối tách riêng ra hoặc hoà lẫn vào nhau, đem lại cho người
công dân các nền dân chủ những bản năng khá trái nghịch với nhau. Tính
độc lập khiến anh ta tràn trề tự tin và tự hào khi sống chung giữa những
người bằng vai phải lứa, và tính nhu nhược lại thỉnh thoảng làm cho anh ta
cảm thấy nhu cầu nhận được một sự hỗ trợ của kẻ khác mà anh ta chẳng
trông mong nhận được, vì những kẻ khác tất thảy đều bất lực và lạnh lùng.
Trong cảnh cực đoan ấy, một cách tự nhiên, anh ta đưa mắt ngước nhìn về
cái Đấng tồn tại mênh mông bao la duy nhất vẫn ở trên cao trong khi tất cả
đều bị hạ mình xuống. Các nhu cầu và nhất là các ước vọng của anh ta luôn
luôn hướng về chính Người đó, và cuối cùng chỉ còn thấy ở Người đó sự trụ
đỡ duy nhất và tất yếu cho nỗi yếu hèn của cá nhân mình
.
