Từ Hà Nội, muốn tới làng Phù Đổng, phải qua cầu Long Biên bắc ngang
sông Hồng Hà, rồi theo quốc lộ số 1 đi về hướng Bắc Ninh, thẳng tới
sông Thiên Đức.
Du khách phải qua cầu sông Thiên Đức, đi rẽ về phía tay phải, dọc theo
bờ đê, một quãng già bảy cây số thì tới làng Phù Đổng. Nơi đây tại bờ đê
vào mé bên trong, có một điếm canh dưới một gốc cây đa to lớn. Đó là
điếm canh của làng Phù Đổng dùng để canh đê về vụ nước, và ngoài việc
canh đê vụ nước, quanh năm, đêm đêm có tuần tráng canh gác giữ gìn an
ninh cho dân làng.
Đứng trên bờ đê có thể trông thấy đền Thượng làng Phù Đổng, một ngôi
đền rất đồ sộ, kiến trúc lối xưa. Đây là nơi thờ đức Phù Đổng Thiên
Vương. Làng Phù Đổng còn một ngôi đền Hạ là nơi thờ đức Thánh Mẫu,
thân sinh ra Thiên Vương.
Theo thần tích, ngôi đền thờ Thiên Vương xây từ đời Hùng Vương. Thực
sự, ngôi đền này xây từ đời vua Lý Thái Tổ, nếu không cũng được tu sửa
cho rộng lớn từ đó.
Nguyên trước khi làm vua, vua Lý Thái Tổ sống ở chùa Kiên Sơ về phía
tây đền Phù Đổng. Những ngày tuần tiết ngài thường hay tới đền lễ và
cầu xin với Thiên Vương về tương lai. Ngài đã được báo mộng cho biết
là ngài sẽ làm vua và truyền được tám đời. Giấc mộng về sau ứng
nghiệm. Vua Lý Thái Tổ đã cho sửa sang, xây to rộng ngôi đền hơn
trước.
Ngay trước cửa đền có một hồ sen hình chữ nhật. Ở giữa hồ có ngôi nhà
thủy tạ, xây trên một chiếc cồn, kiến trúc cũng theo lối rất xưa.
Cách ngôi đền này độ 700 thước là đền Hạ. Trong những ngày hội có
rước từ đền Thượng tới đền Hạ.
Sửa soạn ngày hội
