Làng xóm Việt Nam
182
túng sự cai trị, và người pháp đã dung túng cho những tay sai
này làm nhiều điều áp bức dân chúng, đè nén dân chúng, cốt
sao cho dân chúng ít nổi dậy chống pháp. pháp lại đã cải cách
việc bầu cử lý dịch và dần dần thay việc bầu cử bằng việc tuyển
trạch chỉ định như đã nói ở chương “Tổ chức làng xã”.
Trở lại việc bầu cử lý dịch, khi một người đã được bầu làm
lý trưởng phó lý, trước khi lên tới phủ, huyện phải được các
chánh, phó tổng hiệp cử.
Sau khi đã được sự chấp thuận của phủ huyện và của tỉnh,
người trúng cử thường về làng khao vọng, trước là làm lễ thần
linh trong làng, nộp lệ làng và sau là mời làng xã, nhất là các
quan viên, chức sắc và bô lão đã bầu cử mình.
ngày xưa, những người trúng cử lý dịch, hôm bắt đầu nhận chức
thường điếu tráp chỉnh tề, xuất bọn tuần phu, kẻ tay thước người
sào gậy, rúc ốc, thổi tù và, và đi diễn từ đầu làng đến cuối làng một
lượt, gọi là xuất tuần, nghĩa là trước mời dân sau cho tuần phu ăn
uống một bữa, để tuần phu biết mình là người làm việc, cho từ sau
dễ sai khiến bọn ấy, và xuất tuần đi như thế, để cho dân làng ai
cũng biết mình là người đã ra cáng đáng công việc cho dân làng.
(1)
Bữa rượu mời dân làng và tuần phu hôm nhận việc gọi là
bữa rượu xuất tuần.
Từ trên mới nói tới việc bầu cử hàng lý dịch. Dưới hàng này là
các trương tuần, khán thủ, hương mục v.v... cũng do dân làng bầu
ra, nhưng dân làng bầu xong là xong, không cần phải có sự ưng
thuận của quan trên. Tuy nhiên, muốn được công nhận thường cũng
có bữa tiệc khao vọng và cũng có sự xuất tuần như hàng lý dịch.
Đã nói về bầu cử, tưởng cũng nên nói qua về việc bầu cử
chánh, phó Tổng, tuy những vị này là chức dịch của hàng tổng
nhưng vẫn có liên quan tới hàng xã.
1. Phan Kế Bính. - Việt Nam Phong Tục
Thực hiện ebook: www.hocthuatphuongdong.vn
