Toan Ánh
156
Chính trong lúc dạy học này, với sự tuyên truyền khích lệ
đám nam nữ thanh niên, ông đã tổ chức được một đoàn thể
cách mạng ở hai tỉnh Bắc Ninh và Bắc Giang. Hai cô Bắc và
Giang đều có chân trong đoàn thể này.
Năm 1929, sau bản án đầu tiên xử các đảng viên đồng chí
của ông, ông đã cảm khái có bài thơ sau đây:
Nặng lòng ưu ái khó làm thinh,
Dội máu nam nhi rửa bất bình.
Cướp nước, chém cha quân Phú Lãng,
Cháy thành chết mụ chú Ba Danh.
Gian nan những xót người trong hội,
Tâm sự nào ai kẻ với mình?
Hỡi hỡi anh em cùng gắng sức,
Phen này quét sạch lũ hôi tanh.
Trong cuộc khởi nghĩa đánh quân Pháp đêm hôm mồng 9
tháng 2 năm 1930, ông nhận nhiệm vụ chỉ huy tấn công bốn
nơi hiểm yếu khu Tây Bắc là Yên Bái, Phú Thọ, Hưng Hóa
và Lâm Thao. Ông phân phối công việc cho các anh em đồng
chí, còn chính ông trực tiếp chỉ huy đánh đồn Hưng Hóa.
Việc đánh Hưng Hóa của ông đã thất bại vì cơ mưu bại
lộ, thực dân đã biết trước, chúng đã đổi hết lính ở đồn này,
những người gia nhập đảng hoặc có cảm tình với đảng, và
thay thế toàn bằng lính ở nơi khác tới.
Đánh Hưng Hóa thất bại, ông đã cùng anh em đồng chí
kéo quân về Lâm Thao thì nơi đây Cách mệnh quân đã chiếm
xong phủ lÿ.
Ông biết trước thế nào quân Pháp cũng tới cứu Lâm Thao,
nên truyền lệnh cho anh em sửa sang lại khí giới và nấu cơm
gấp để các chiến sĩ lấy sức còn phải kháng địch.
