118
Tín ngưỡng Việt Nam – Quyển thượng
Tác giả: Toan Ánh
Nhà xuấ tbản: Trẻ
Nếu một người đang làm cai đám, rủi có tang hoặc vì đau ốm trở nên tàn
tật, người đó cũng bị mất chức và một ông quan viên khác sẽ thay thế.
Nếu vì một lý do tang chế, ông cai đám bị mất chức, khi mãn tang ông sẽ
được trở lại chức cũ.
Cai đám là một vị khả kính trọng trong dân xã. Ông là vị chủ tế trong các
buổi lễ tế. những việc làng liên quan tới việc sự thần phải có ý kiến của ông,
nhất là việc chi thu.
Có làng chỉ cắt một ông cai đám. có làng cắt nhiều ông đám, mỗi giáp cải
một ông như làng Thị cầu, làng Kim Đôi huyện Võ Giàng tỉnh Bắc ninh (Hà
Bắc). Trong số các ông đám được cắt ra sẽ có một ông được cử làm cai đám,
còn gọi là ông đám nhất.
Quan viên và Lềnh
Trong làng xã, đàn ông từ thập bát trở lên chia ra làm nhiều hạng tùy theo
tuổi và cũng tùy theo chức vụ đã từng giữ trong làng, có khi tùy theo sự tín
nhiệm của dân làng giao phó những trách nhiệm phụ trách trong việc sự
thần. các hạng có chỗ ngồi riêng tại đình làng, và chia từng bàn. Trên cùng
là các bàn thượng, chỗ ngồi của các bô lão đã từng khao thượng thọ. Bàn
thượng tùy theo số bô lão, nhưng thường chỉ có một bàn gồm bốn cụ nhiều
tuổi nhất trong xã. Đối với những xã to, có thể có được hai ba bàn thượng, ít
nhất niên kỷ phải từ 70 tuổi trở lên.
Dưới bàn thượng là bàn nhất, chỗ ngồi của các quan viên.
Quan viên là những người được dân làng cử ra để lo việc phụng thờ thần
linh. Quan viên phải phụ trách cúng tế, lễ bái trong những ngày sóc vọng hay
hội hề. Mọi việc trong làng liên quan tới cúng tế phải do các quan viên bàn
định. Ông cai đám hay đám nhất đứng đầu hàng quan viên.
Làng có nhiều giáp, mỗi giáp cử một số quan viên nhất định, có khi tùy
theo nhân số, có khi số quan viên phân chia đồng đều cho mỗi giáp không
kể giáp to giáp nhỏ, giáp nhiều xuất đinh, giáp ít xuất đinh. có thể mỗi giáp
có một quan viên được tôn là ông đám, và trong trường hợp này, ông cai
đám đứng đầu hàng các ông đám và quan viên, được gọi là ông đám nhất,
như trên đã nói.
Các quan viên, vì đã có nhiệm vụ lo việc sự thần nên được các quyền lợi
trong dân xã cũng như các cụ trên bàn thượng.
