49
Thực hiện ebook:
Học thuật Phương Đông
www.hocthuatphuongdong.vn
Trong việc lập tự phải theo thứ tự “chiêu mục” nghĩa là người dưới được
thừa tự cho người trên, thí dụ như cháu thừa tự cho chú bác, em thừa tự cho
anh, chứ chú bác không được thừa tự cho cháu, anh không được thừa tự cho
em.
Tuy người thừa tự đã lập rồi, nhưng nếu vì tính hạnh xấu xa, vẫn có thể
bỏ đi để lập người khác, gọi là lập hiền hay lập ái.
Người được lập thừa tự tức là con nuôi người lập, nên phải ăn ở với cha
mẹ nuôi như với cha mẹ đẻ, phải chịu mọi bổn phận của người con đẻ, không
được tự ý bỏ cha mẹ nuôi để về nhà mình.
Trong trường hợp cha mẹ nuôi sau khi đã lập tự mới sinh được con trai,
người con thừa tự có thể về ở với cha mẹ đẻ mình, hay có thể cứ ở lại với cha
mẹ nuôi, sẽ được hưởng một phần gia tài như con đẻ và có đủ mọi quyền lợi
như con đẻ.
Trong khi lập tự không được dùng con độc đinh hoặc con trưởng, vì
những người này còn phải giữ việc khói hương của chính cha mẹ đẻ.
người đàn ông không con, không lập tự lúc sống, thì lúc chết rồi, vợ có
bổn phận thỏa hiệp với tộc trưởng để lập tự lấy người cúng giỗ cho chồng
và gia tiên nhà chồng.
Những người đã hỏi vợ nhưng chưa cưới hay mới cưới vợ, nhưng chưa có
con chẳng may chết sớm, cha mẹ lập tự cho con, nhưng với điều kiện là đã
đến tuổi trưởng thành rồi.
Những người chết yểu chưa trưởng thành không được lập tự. Những
người này được thờ phụng tại bàn thờ chung của gia đình, cũng có khi linh
thiêng được thờ riêng làm “ông mãnh” và việc cúng giỗ do con trưởng nhớ
mà cúng cho.
Những người con nuôi lập tự phải đồng khí huyết với cha mẹ nuôi. Tục
không cho lập tự những con nuôi khác họ, những người này chỉ là những
nghĩa tử, xưa không được hưởng đủ quyền lợi như con đẻ.
Con rể không được thừa tự cho cha mẹ vợ. nếu người con rể ở rể thì khi
cha mẹ chết phải chọn người đồng tông mà lập tự.
Việc lập tự ngày nay chỉ còn tồn tại ở một số các địa phương và quan
niệm lập tự cũng hơi thay đổi. Ta có câu vô nam dụng nữ, vô tử dụng tôn
nghĩa là không có con trai thì dùng con gái, không con thì dùng cháu.
Giờ đây tại nhiều gia đình không có con trai, con gái thường cúng giỗ cha
