98
Tín ngưỡng Việt Nam – Quyển thượng
Tác giả: Toan Ánh
Nhà xuấ tbản: Trẻ
thần này đã được rời đi cai quản một nơi khác hoặc được đem lên dự vào
hàng thiên thần; lại cũng có nhiều những vị thần bị truất phế, có thể do một
đạo sắc của nhà vua, có thể do một ác thần đánh bạt đi, rồi sau dân làng, cầu
khẩn các vị Thượng đẳng thần khác tới trị vị ác thần, vị ác thần phải bỏ đi,
mà vị thần cũ chưa triệu trở lại được. cũng có những làng mới lập nên chưa
có thần.
Trong trường hợp này dân làng tạm thờ vị Thổ thần bản thổ để chờ đời
có một vị Thành hoàng.
Thần lập ra làng xã
Trong các nhân thần, nhiều làng thờ ngay người đã có công lập ra làng xã
làm Thành hoàng.
*
Ông nguyễn cẩn lập ra làng Đông Lâm, tỉnh Hải Dương (Hải Hưng) được
dân làng này thờ phụng.
*
Ông nguyễn công Trứ lập ra làng ở hai huyện Kim Sơn (Hà nam ninh) và
Tiền Hải (Thái Bình) được nhiều xã lập đền thờ.
Lúc đầu dân các xã chỉ vì nhớ ơn người thành lập nên làng xã thôn ấp mà
tôn thờ, nhưng sự thờ phụng về sau được chính thức hóa bởi sắc phong của
nhà vua, theo lời kêu xin của dân làng và lời đề nghị của các vị đại thần hàng
tỉnh.
Thần sống
Các vị thiên thần không kể, các nhân thần thường chỉ được người ta thờ
phụng khi đã chết; tuy vậy cũng có nhiều người được dân làng một thôn xã
nào tôn thờ ngay từ lúc sống. Việc nghe tưởng như vô lý, nhưng sự thật đã
có như vậy.
Hoàng cao Khải khi lập ra ấp Thái Hà, tỉnh Hà Đông (nay là Hà nội) đã
được dân ấp này lập đền thờ. Đành rằng đây chỉ là một sự bắt buộc của
Hoàng, lúc đó Hoàng đang có thế lực, nhưng sợ thờ Hoàng ngay lúc sinh
thời đã là một sự kiện, và sau khi Hoàng chết, dân Thái Hà ấp vẫn tiếp tục
việc thờ phụng.
Có thể việc thờ Hoàng ngay từ khi còn sống do một thiểu số được Hoàng
xúi dục và đã chịu ơn Hoàng, đứng lên chủ trương và được dân ấp nghe theo,
vì dù sao Hoàng cũng đã làm được đôi ba việc có lợi cho dân ấp này.
Việc dân ấp Thái Hà thờ Hoàng cao Khải nhiều người biết.
