Đối với những người cảm thấy có lý do chính đáng để gây ra
những điều tệ hại cho người khác, họ hẳn phải cảm thấy một sự chắc
chắn không gì lay chuyển nổi về tính đúng đắn, về niềm tin và sự
xứng đáng của bản thân. Những kẻ phân biệt chủng tộc thực hiện
những hành vi phân biệt chủng tộc bởi vì họ tin chắc vào tính thượng
đẳng của nòi giống mình. Những kẻ cuồng tín đánh bom liều chết và
sát hại nhiều người vô tội bởi vì họ tin chắc vào chỗ đứng của mình
nơi thiên đường dành cho những kẻ tử vì đạo. Đàn ông hãm hiếp và
bạo hành phụ nữ vì tin chắc rằng họ được ban cho đặc quyền đối với
thân thể của người phụ nữ.
Những con người độc ác không bao giờ tin rằng họ là kẻ độc ác;
thay vì thế, họ tin rằng những người khác mới là kẻ ác.
Trong một thí nghiệm gây tranh cãi, mà giờ đây được gọi đơn giản
là thí nghiệm Milgram
, được đặt theo tên của nhà tâm lý học
Stanley Milgram, các nhà nghiên cứu đã yêu cầu những người “bình
thường” trừng phạt các tình nguyện viên khác vì không tuân theo
quy định. Và họ đã thực sự tiến hành trừng phạt, đôi khi hành vi
trừng phạt được tăng cường tới mức độ bạo hành thân thể. Hầu hết
những người thực hiện trừng phạt không hề phản đối hay yêu cầu
được nghe giải thích. Mà trái lại, nhiều người trong số họ còn có vẻ
thích thú với cái sự đoan chắc về tính đạo đức chính đáng của thí
nghiệm.
Vấn đề ở đây là không những sự chắc chắn là không thể đạt được,
mà việc theo đuổi sự chắc chắn còn phát sinh nhiều hơn (hoặc tệ hơn
thế nữa) sự không chắc chắn.
Rất nhiều người có một sự tin chắc không gì lay chuyển nổi về
năng lực của họ trong công việc hoặc về số tiền lương mà họ lẽ ra nên
kiếm được. Nhưng sự đoan chắc này lại khiến họ thấy tồi tệ hơn, chứ
không hề thấy tốt hơn một chút nào. Họ thấy người khác được thăng
tiến hơn mình, và họ thấy bị coi nhẹ. Họ cảm thấy mình không được
trân trọng và không được ghi nhận.
