Vụ Monte Carlo và điều tra IQ cho thấy người ta tin vào “lực cân bằng
của vũ trụ”. Đây chính là ảo tưởng của kẻ chơi bạc. Tuy nhiên, với các sự
kiện độc lập, sẽ chẳng có lực cân bằng nào diễn ra hết: một quả bóng không
thể nào nhớ được nó đã rơi vào lỗ màu đen bao nhiêu lần. Mặc dù vậy, một
trong những ông bạn của tôi nhập các con số ra hằng tuần của Mega
Millions vào một bảng tính rồi chơi những con số ít xuất hiện nhất. Toàn bộ
công sức chẳng đem lại lợi lộc gì. Anh ta chỉ là một nạn nhân khác của ảo
tưởng của kẻ chơi bạc.
Câu chuyện tiếu lâm sau đây minh họa cho hiện tượng này: một nhà toán
học rất sợ đi máy bay do tỷ lệ rủi ro rất nhỏ xảy ra một cuộc tấn công khủng
bố. Vì thế, trong mọi chuyến bay, ông ta mang theo một quả bom để trong
hành lý xách tay. “Khả năng có bom trên máy bay là rất thấp,” ông ta lý
luận, “và khả năng có tới hai quả bom trên cùng một chiếc máy bay là gần
bằng không.”
Một đồng xu được tung ba lần và lần nào rơi xuống mặt ngửa cũng ở trên.
Giả sử ai đó ép bạn phải đặt hàng ngàn đô la vào lần tung tiếp theo, liệu bạn
sẽ đánh cược vào mặt ngửa hay mặt sấp? Nếu bạn tư duy như hầu hết mọi
người, bạn sẽ chọn mặt sấp, dù rằng mặt ngửa cũng có khả năng tương tự.
Ảo tưởng của kẻ chơi bạc khiến chúng ta tin rằng phải có sự thay đổi.
Một đồng xu được tung năm mươi lần, mà lần nào đồng xu này cũng hiện
mặt ngửa. Một lần nữa, nếu có ai đó ép bạn đánh cược, liệu bạn sẽ chọn mặt
ngửa hay mặt sấp? Giờ thì bạn đã chứng kiến hai ví dụ, và trở nên khôn
ngoan hơn: bạn biết rằng nó có thể hiện mặt ngửa hoặc mặt sấp. Thế nhưng
chúng ta vừa rơi vào một cái bẫy khác: hiện tượng bệnh nghề nghiệp (xem
chương 92) kinh điển của các nhà toán học. Theo suy tính tự nhiên, bạn sẽ
nghĩ mặt ngửa là lựa chọn khôn ngoan hơn, bởi đồng xu hiển nhiên cho thấy
sự bất cân bằng.
Ở chương 19, chúng ta đã xem xét hiện tượng dao động về trung bình.
Chẳng hạn, nếu nơi bạn sống đang trải qua đợt lạnh kỷ lục, có khả năng là
nhiệt độ sẽ quay về mức bình thường trong vài ngày sắp tới. Nếu như thời
tiết vận hành như một casino, sẽ có 50% khả năng là nhiệt độ sẽ tăng lên và
