30
VÌ SAO VÒNG QUAY MAY MẮN KHIẾN TA BỐI RỐI
Mỏ neo
A
braham Lincoln sinh năm nào? Nếu bạn không biết rõ năm sinh của ông,
và chiếc smartphone lại vừa hết pin, bạn sẽ trả lời câu hỏi này thế nào? Có lẽ
bạn biết rằng ông là tổng thống vào thời Nội chiến hồi thập niên 1860 và
rằng ông là tổng thống Mỹ đầu tiên bị ám sát. Nhìn vào đài tưởng niệm
Lincoln ở Washington, bạn không trông thấy một người đàn ông trẻ, dồi dào
năng lượng mà thấy một người giống như một cựu chiến binh sáu mươi tuổi
rệu rã. Đài tưởng niệm ắt phải mô tả ông vào thời kỳ đỉnh cao của quyền lực
chính trị, tức là ở tuổi sáu mươi. Giả sử ông bị ám sát vào giữa thập niên
1860, thì chúng ta dự đoán được là ông sinh năm 1805 (câu trả lời đúng là
1809). Vậy làm sao chúng ta suy ra được như thế? Chúng ta dùng một mỏ
neo để trợ giúp - năm 1865 - và cứ suy luận từ đó mà ra.
Bất cứ khi nào chúng ta phải suy đoán điều gì đó - chiều dài của sông
Mississippi, mật độ dân số ở Nga, số nhà máy điện hạt nhân ở Pháp - chúng
ta đều dùng đến các mỏ neo. Chúng ta bắt đầu với một điều gì đó chúng ta
chắc chắn và từ đó mạnh dạn bước vào lãnh địa xa lạ. Đâu còn cách nào
khác? Chỉ chọn một con số ngẫu nhiên xuất hiện trong đầu ư? Điều đó
không hợp lý chút nào.
Rủi thay, chúng ta cũng dùng đến mỏ neo cả khi không cần đến. Chẳng
hạn, một hôm trong lúc đang giảng bài, vị giáo sư đặt một chai rượu lên bàn.
Ông yêu cầu các sinh viên viết hai số cuối trong số An sinh Xã hội của họ
rồi quyết định xem họ có sẵn sàng dùng số tiền đó để mua chai rượu không.
Trong cuộc đấu giá diễn ra sau đó, các sinh viên có số cao hơn ra giá gần
