49
HÃY CẨN TRỌNG KHI MỌI CHUYỆN KHỞI SỰ QUÁ TỐT ĐẸP
May mắn ban đầu
T
rong chương trước, chúng ta đã biết đến thiên kiến liên tưởng - xu hướng
suy ra mối liên kết không hề tồn tại. Ví dụ như, cho dù Kevin đã thành công
với bao nhiêu buổi thuyết trình quan trọng khi mặc quần lót xanh chấm bi đi
nữa, thì nó cũng không phải là vật bảo chứng cho thành công.
Giờ chúng ta tiến tới một nhánh đặc biệt rắc rối của thiên kiến liên tưởng:
tạo ra sự liên kết (sai lệch) với quá khứ. Những tay chơi cờ bạc biết rõ điều
này; họ gọi đó là may mắn ban đầu. Những người mới chơi và thua sau vài
lượt đầu tiên thường đủ thông minh để dừng lại. Nhưng bất cứ người nào
may mắn thường sẽ tiếp tục. Tin chắc là họ có kỹ năng trên trung bình,
những tay mơ này nâng mức cược lên - nhưng họ sẽ sớm bị giội một gáo
nước lạnh khi các khả năng “trở lại bình thường”.
May mắn ban đầu đóng một vai trò quan trọng trong nền kinh tế: giả sử
công ty A lần lượt mua lại các công ty nhỏ hơn là B, C, và D. Các vụ thâu
tóm này đều thành công, và các giám đốc tin rằng họ có tài tiến hành các vụ
sáp nhập. Với sự tự tin đó, họ liền mua một công ty lớn hơn hẳn là E. Vụ sáp
nhập là một thảm họa. Thương vụ này đâm ra lại quá khó xử lý, họ đã không
tính hết được khối lượng công việc cần thực hiện. Xét một cách khách quan,
sai lầm này cũng có thể tiên liệu được vì trong những vụ thâu tóm trước,
mọi thứ diễn ra hoàn toàn suôn sẻ như thể được dẫn dắt bởi một bàn tay thần
kỳ, và vì thế may mắn ban đầu đã làm mờ mắt họ.
Với giao dịch chứng khoán cũng y như vậy. Cuối thập niên 1990, do bị
hấp dẫn bởi thành công ban đầu, nhiều nhà đầu tư bơm hết số tiền tiết kiệm
