79
VÌ SAO BẠN ĐỒNG CẢM VỚI ĐỘI BÓNG CỦA MÌNH
Thiên vị nội bộ
K
hi tôi còn nhỏ, một Chủ nhật mùa đông điển hình thường diễn ra như sau:
gia đình tôi ngồi trước ti vi xem một cuộc đua trượt tuyết. Bố mẹ tôi cổ vũ
cho các tay trượt tuyết người Thụy Sĩ và muốn tôi cũng vậy. Tôi thì không
hiểu vì sao phải quan trọng hóa đến vậy. Trước hết, tại sao họ lại phải trượt
tuyết trên một ngọn núi trên hai mảnh ván? Trò này vô nghĩa chẳng kém gì
việc vừa nhảy lò cò leo núi vừa tung hứng ba quả bóng và cứ 30 mét thì
dừng lại để ném một khúc gỗ đi thật xa. Thứ hai, tại sao 1% của một giây lại
được cho là chênh lệch? Theo lẽ thường thì khi người ta ở gần nhau đến vậy,
họ là những tay trượt tuyết giỏi ngang nhau. Thứ ba, tại sao tôi lại phải cổ vũ
cho những tay trượt người Thụy Sĩ? Tôi nào có họ hàng gì với bất kỳ ai
trong số họ? Tôi không nghĩ vậy. Tôi thậm chí còn không biết họ nghĩ gì hay
đọc gì, và nếu tôi sống cách biên giới Thụy Sĩ chỉ một, hai mét thì có lẽ tôi
sẽ (buộc phải) cổ vũ cho một đội khác.
Điều này dẫn đến câu hỏi: việc đồng cảm với một nhóm - như một đội
chơi thể thao, một chủng tộc, một công ty, một đất nước - liệu có phải là một
lỗi tư duy hay không?
Suốt hàng ngàn năm, tiến hóa đã nhào nặn từng khuôn mẫu hành vi, bao
gồm cả sở thích tham gia vào nhóm người nhất định. Trong quá khứ, việc
tham gia vào hội nhóm là điều sống còn. Tự lực cánh sinh là gần như bất
khả. Khi người ta trở thành đồng minh, tất cả đều phải tuân theo cách hành
xử chung. Cá nhân không thể nào thắng được tập thể. Những ai từ chối tham
gia hội nhóm hoặc bị khai trừ thì không chỉ bị loại khỏi nhóm đó, mà còn bị
