84
VÌ SAO TIỀN KHÔNG CHỈ LÀ TIỀN
Hiệu ứng tiền chùa
M
ột ngày thu đầy gió đầu những năm 1980. Những chiếc lá ướt nhẹp bay
cuộn trên vỉa hè. Trong lúc đạp xe leo dốc để đến trường, tôi để ý thấy một
chiếc lá kỳ lạ dưới chân mình. Chiếc lá to bản có màu nâu đỏ, và chỉ khi cúi
xuống tôi mới nhận ra đó là một đồng 500 franc Thụy Sĩ! Vào thời điểm đó
tờ bạc ấy tương đương với khoảng 250 đô la, một khoản tiền kếch xù đối với
một học sinh trung học. Số tiền đó chẳng nằm trong túi tôi được bao lâu:
chẳng bao lâu sau tôi tự sắm một chiếc xe đạp siêu xịn có phanh đĩa và phụ
tùng hiệu Shimano, một trong những mẫu xe hảo hạng nhất. Đáng cười là
chiếc xe đạp cũ của tôi vẫn còn tốt chán.
Phải thừa nhận là tôi không hoàn toàn túng tiền vào thời điểm đó: tôi đã
tiết kiệm được vài trăm franc bằng công việc cắt cỏ trong khu mình ở. Tuy
nhiên, tôi chưa bao giờ nghĩ đến chuyện tiêu số tiền mình vất vả kiếm được
vào một thứ quá ư không cần thiết như thế. Cùng lắm thì thi thoảng tôi mới
tự thưởng cho mình một chuyến đi xem phim. Chỉ khi ngẫm lại tôi mới nhận
ra mình đã hành xử vô lý như thế nào. Dù sao thì, tiền nào chả là tiền.
Nhưng chúng ta không nhìn nhận nó đúng như vậy. Dựa vào cách chúng ta
có được nó, chúng ta tiêu pha nó khác nhau. Tiền lúc này không chỉ là tiền
nữa; nó được bao bọc bởi một tấm màn cảm xúc.
Có hai câu hỏi sau. Bạn làm việc vất vả trong một năm. Sau mười hai
tháng, bạn có thêm 20.000 đô la trong tài khoản so với lúc đầu. Bạn sẽ làm
gì? (a) Bỏ mặc nó trong nhà băng, (b) Đầu tư nó. (c) Tận dụng nó để tiến
hành những cải thiện cần thiết, ví dụ như cải tạo căn bếp mốc meo của bạn
