Tại sao lại như vậy? Tiến hóa không hề “tối ưu hóa” chúng ta hoàn toàn.
Miễn là chúng ta vượt xa các đối thủ (ví dụ như, đánh bại người
Neanderthal
), chúng ta vẫn có thể sống sót dù phạm phải sai lầm. Hãy xem
xét loài chim cúc cu. Trong suốt hàng trăm ngàn năm, chúng đẻ trứng trong
tổ của các loài chim biết hót, rồi những loài chim đó sẽ ấp trứng và thậm chí
còn cho lũ chim non ăn. Đây là một lỗi hành vi mà tiến hóa cũng không xóa
bỏ khỏi những loài chim nhỏ hơn; chúng không được coi là đủ nghiêm
trọng.
Cách lý giải thứ hai, luôn song hành với lý giải đầu về lý do tại sao các sai
lầm của chúng ta lại tồn tại quá dai dẳng hình thành vào cuối thập niên
1990: bộ não của chúng ta được thiết kế để sản sinh ra sự thật hơn là truy
cứu sự thật. Nói cách khác, chúng ta sử dụng tư duy của mình chủ yếu là để
thuyết phục. Kẻ nào thuyết phục được người khác sẽ chiếm được quyền lực
và tiếp cận được các nguồn lực. Những tài sản ấy đem lại lại thế lớn lao
trong giao phối và nuôi dạy con cái. Sự thật cùng lắm thì cũng chỉ là cái
được quan tâm thứ hai và điều này được phản ánh rõ rệt nhất trên thị trường
sách: tiểu thuyết bán chạy hơn nhiều so với sách phi hư cấu, cho dù loại sách
thứ hai thiết thực hơn nhiều.
Cuối cùng, vẫn còn cách lý giải thứ ba: trong nhiều hoàn cảnh những
quyết định mang tính trực giác, ngay cả khi phi logic, lại tỏ ra hữu hiệu hơn.
Nghiên cứu dựa trên kinh nghiệm cho thấy điều này. Trong nhiều quyết
định, chúng ta không có đủ thông tin cần thiết, vì vậy buộc lòng phải dùng
đến lối tắt tư duy và áp dụng quy tắc ngón tay cái (dựa trên kinh nghiệm).
Nếu như bạn bị thu hút bởi nhiều đối tượng hẹn hò tiềm năng khác nhau,
bạn buộc phải đánh giá xem ai mới là đối tượng phù hợp để kết hôn. Đây
không phải là một quyết định lý trí; nếu như bạn chỉ dựa trên logic, bạn sẽ
còn độc thân đến suốt đời. Nói ngắn gọn, chúng ta thường quyết định theo
trực giác và sau đó mới biện minh cho các lựa chọn của mình. Nhiều quyết
định (về sự nghiệp, bạn đời, các khoản đầu tư) diễn ra trong tiềm thức. Chỉ
tích tắc sau đó, chúng ta mới đưa ra một lý do để cảm thấy mình đã lựa chọn
tỉnh táo. Như vậy là chúng ta không hành xử như các nhà khoa học, những
