Hiệu ứng đối lập là một lỗi tư duy phổ biến. Bạn đặt hàng chiếc ghế da
cho chiếc xe hơi mới chỉ vì, so với mức giá 60.000 đô la của chiếc xe, con
số 3.000 đô la có vẻ rẻ. Tất cả những ngành công nghiệp đưa ra lựa chọn
nâng cấp đều lợi dụng ảo tưởng này.
Hiệu ứng đối lập cũng diễn ra ở những lĩnh vực khác. Các thí nghiệm chỉ
ra rằng người ta sẵn sàng đi bộ thêm mười phút để tiết kiệm mười đô la tiền
mua thực phẩm. Thế nhưng cũng những người đó lại không hề nghĩ đến việc
đi bộ mười phút để tiết kiệm mười đô la cho một bộ vest 1.000 đô la. Đây là
một động thái vô lý vì khoảng cách vẫn là mười phút và số tiền tiết kiệm
được vẫn là mười đô la. Theo logic, bạn nên chọn hoặc là đi bộ trong cả hai
trường hợp hoặc là không làm vậy trong cả hai.
Nếu không có hiệu ứng đối lập, mánh khóe khuyến mãi sẽ hoàn toàn vô
tác dụng. Một sản phẩm được giảm giá từ 100 đô la xuống còn 70 đô la có
vẻ như đáng tiền hơn một sản phẩm luôn luôn có giá 70 đô la. Mức giá khởi
điểm đáng lẽ không nên được tính đến. Hôm trước, một nhà đầu tư bảo tôi:
“Cổ phiếu này rất đáng tiền bởi vì giá của nó chỉ còn 50% so với mức giá
đỉnh điểm.” Tôi bèn lắc đầu. Mức giá của một cổ phiếu không bao giờ là
“thấp” hay “cao.” Giá vẫn chỉ là giá, và điều duy nhất cần suy tính là liệu từ
mức giá đó nó sẽ tăng hay giảm mà thôi.
Khi chúng ta bắt gặp những sự đối lập, chúng ta phản ứng như những con
chim trước tiếng súng. Chúng ta nhảy dựng lên và bay mất. Điểm yếu của
chúng ta là: không nhìn thấy những thay đổi nhỏ diễn ra từ từ. Một ảo thuật
gia có thể làm chiếc đồng hồ của bạn biến mất bởi vì khi ông ta ấn vào một
bộ phận cơ thể bạn, bạn sẽ không để ý thấy cái chạm nhẹ hơn của ông ta nơi
cổ tay bạn khi rút chiếc Rolex. Tương tự, chúng ta thường không để ý việc
tiền của mình biến mất ra sao. Tiền không ngừng mất giá, nhưng chúng ta
không để ý thấy bởi vì lạm phát diễn biến theo thời gian. Nếu như mức lạm
phát bị áp đặt vào chúng ta theo dạng một mức thuế tàn nhẫn (mà cơ bản thì
đúng là như vậy), thì chúng ta sẽ giận điên lên.
Hiệu ứng đối lập có thể hủy hoại cả cuộc đời bạn: một phụ nữ quyến rũ
lấy phải một người đàn ông tầm thường. Thế nhưng vì cha mẹ nàng là
