dễ dàng. Họ là các diễn viên. Chấm hết. Ai cũng biết điều đó. Thế nhưng
cho đến giờ, tôi vẫn còn ngạc nhiên vì sao những người đọc kịch bản chải
chuốt ấy lại được kính trọng đến vậy, chưa kể số tiền họ kiếm được thông
qua việc dẫn dắt các nhóm thảo luận về những đề tài họ chẳng hiểu rõ.
Với các nhà báo, bạn khó phân biệt hơn. Một số người quả có học được
kiến thức thật sự. Thường thì họ là những phóng viên kỳ cựu chuyên trách
một mảng đề tài cụ thể trong nhiều năm. Họ thực sự bỏ công bỏ sức để hiểu
được mức độ phức tạp của một vấn đề và truyền đạt lại chúng. Họ thường
viết những bài báo dài trong đó nhấn mạnh đến sự đa dạng của các tình
huống và những trường hợp cá biệt. Tuy nhiên, phần đông các nhà báo rơi
vào nhóm tài xế. Họ tự sáng tạo ra các bài viết, hoặc thường là từ việc tra
cứu Google. Những bài viết của họ ngắn, một chiều, và - như để bù đắp cho
kiến thức chắp vá của họ - đầy giọng tự mãn.
Tính nông cạn tương tự cũng có thể thấy trong kinh doanh. Một công ty
càng lớn, thì người ta càng trông đợi vị CEO của công ty đó sở hữu phẩm
chất của một “ngôi sao”. Lòng tận tụy, nghiêm túc, và đáng tin cậy không
được coi trọng mấy, ít nhất là ở vị trí cấp cao. Thường thì các cổ đông và
phóng viên kinh tế tin rằng khả năng thể hiện bản thân sẽ mang đến kết quả
tốt hơn, một điều hiển nhiên là không đúng.
Để đề phòng hiệu ứng tài xế, Warren Buffet, đối tác kinh doanh của
Munger, đã đưa ra một khái niệm tuyệt vời gọi là “vòng tròn hiểu biết”: bên
trong vòng tròn là thứ bạn hiểu rất rõ; những gì bên ngoài thì bạn chỉ hiểu lơ
mơ. Một trong những lời khuyên tuyệt vời nhất của Munger là: “Bạn phải
giữ vững vị trí của mình trong vòng tròn hiểu biết. Bạn phải biết mình hiểu
được những gì và không hiểu được những gì. Vòng tròn của bạn lớn đến đâu
không phải là điều tối quan trọng. Điều tối quan trọng là bạn biết được chu
vi của vòng tròn đó.” Munger còn gạch chân những dòng này: “Vì thế bạn
phải tìm ra năng khiếu của mình là gì. Nếu chỉ chơi trò chơi mà những
người khác có năng khiếu còn bạn thì không, bạn sẽ thua chỏng gọng. Và đó
là một dự báo gần như chắc chắn đúng mà bạn có thể đưa ra. Bạn phải tìm ra
chu vi vòng tròn của mình và chỉ nên chơi trong vòng tròn hiểu biết ấy.”
