17
BẠN KIỂM SOÁT ÍT HƠN BẠN NGHĨ
Ảo tưởng kiểm soát
N
gày nào cũng thế, lúc gần chín giờ, một người đàn ông đội mũ đỏ đứng
giữa quảng trường và bắt đầu khua loạn xạ chiếc mũ của mình. Sau năm
phút, anh ta biến mất. Một ngày, có viên cảnh sát lại gần và hỏi anh ta: “Anh
đang làm gì vậy?” “Tôi đuổi bọn hươu cao cổ.” “Nhưng làm gì có hươu cao
cổ ở đây.” “Thế thì nghĩa là tôi đang làm tốt việc của mình.”
Người bạn của tôi bị gãy chân nằm bẹp gí trên giường có nhờ tôi mua hộ
một tờ vé số. Tôi bèn đến tiệm tạp hóa, tích một vài ô, viết tên anh ta vào,
rồi trả tiền. Khi tôi về đưa cho anh bạn một bản copy của tấm vé, anh ta kêu
lên: “Sao cậu lại điền vào tờ vé số? Tôi muốn làm việc đó. Tôi sẽ không bao
giờ trúng số với các số của cậu!” Tôi bèn hỏi: “Cậu thực sự nghĩ nếu cậu
chọn số thì nó sẽ ảnh hưởng đến kết quả sao?” Cậu ta nhìn tôi mặt ngẩn ra.
Ở các casino, hầu hết mọi người đều ném súc sắc thật lực nếu họ cần một
con số to và hết sức nhẹ nhàng khi họ đang muốn một số nhỏ - điều này phi
lý chẳng khác nào các fan bóng đá nghĩ rằng họ có thể thay đổi trận đấu
bằng cách hoa chân múa tay trước ti vi. Rủi thay, họ có cùng một ảo tưởng
với những người tìm cách tác động đến thế giới bằng cách truyền phát
những suy nghĩ “đúng đắn” (ví dụ: các rung chấn, năng lượng tích cực, quả
báo…).
Ảo tưởng kiểm soát chính là xu hướng tin rằng chúng ta có thể tác động
đến một điều gì đó mà chúng ta không thể suy chuyển được. Nó được phát
hiện vào năm 1965 bởi hai nhà nghiên cứu, Jenkins và Ward. Các thí nghiệm
của họ chỉ đơn giản bao gồm hai nút bấm và một cây đèn. Hai người họ có
