Người thứ ba, một cố vấn đầu tư tại một ngân hàng lớn, sáng tạo ra một
kiểu “vũ điệu nhảy mưa” để tự nhảy trong nhà vệ sinh mỗi khi chứng khoán
của ông ta giảm điểm thảm hại. Thoạt nghe thì ngớ ngẩn, nhưng ông ta cảm
thấy mình buộc phải làm vậy: vì mọi chuyện luôn khá hơn sau đó.
Điều kết nối ba người đàn ông này lại với nhau là một tư duy sai lầm: ảo
tưởng dao động về trung bình.
Giả sử khu vực bạn sống đang trải qua một thời kỳ lạnh kỷ lục. Và gần
như chắc chắn là, nhiệt độ sẽ tăng lên sau một vài ngày - để quay lại mức
trung bình hằng tháng. Các hiện tượng như nắng nóng gay gắt, hạn hán,
hoặc mưa gió cũng thế. Thời tiết luôn dao động xung quanh một mức trung
bình. Điều tương tự cũng đúng là chứng bệnh kinh niên, số điểm chấp trong
chơi golf, cổ phiếu trên thị trường chứng khoán, sự may mắn trong tình yêu,
cảm giác hạnh phúc chủ quan, và điểm thi. Nói tóm lại, chứng đau lưng trầm
trọng gần như sẽ dịu đi mà không cần đến người trị liệu. Tay golf có thể lại
đạt được hệ số điểm chấp là 12 mà không cần thêm các buổi học. Và cổ
phiếu của nhà cố vấn đầu tư hẳn cũng sẽ quay lại mức trung bình của thị
trường - dù có hay không có điệu nhảy trong nhà vệ sinh.
Bên cạnh những biểu hiện cực đoan là những biểu hiện ít cực đoan hơn.
Những cổ phiếu thành công nhất trong ba năm qua khó có thể tiếp tục là
những cổ phiếu thành công nhất trong ba năm sắp tới. Biết điều này rồi, bạn
có thể hiểu được vì sao một số vận động viên không muốn xuất hiện trên
trang nhất các tờ báo: trong tiềm thức, họ biết rằng lần tới khi họ tranh tài,
họ có thể sẽ không đạt được thành tích cao tương tự nữa - điều này vốn
không liên quan đến sự quan tâm của truyền thông, mà liên quan đến phong
độ của họ.
Hoặc không hãy lấy ví dụ về vị giám đốc một bộ phận muốn nâng cao
tinh thần của nhân viên bằng cách cử 3% số nhân viên làm việc kém nhiệt
huyết nhất tham gia một khóa học. Kết quả ra sao? Lần tới ông ta theo dõi
mức độ nhiệt huyết của họ, những người này không còn nằm trong tốp dưới
nữa - thay vào đó sẽ là những người khác. Liệu có phải đó là nhờ khóa học
không? Cũng khó nói, vì độ nhiệt huyết của nhóm nhân viên này hẳn vẫn sẽ
