Bên cạnh môn hình học kì lạ của mình, lần đầu tiên kể từ thời kì Phục hưng,
phong cách Lập thể đã không đếm xỉa đến nhu cầu phải tạo ra một bản sao
chính xác như in của thực tại bên ngoài. Người họa sĩ Lập thể công nhận thẳng
tuột rằng bức tranh chỉ là một mặt phẳng trên đó các mảng màu khác nhau
được bố trí. Trùng hợp với hai lối tư duy triệt để và mới mẻ về thế giới là cơ
học lượng tử và thuyết tương đối, trường phái Lập thể - chứ không phải bất kì
một trào lưu khác nào trong nghệ thuật - đã vững vàng ngồi ở vị trí bản lề của
lịch sử. Nó là hiện thân của lối cảm nhận mới mẻ đầu tiên về không gian kể từ
khi Euclid hình thức hóa hệ thống của mình hơn hai nghìn ba trăm năm trước.
Trừ nghệ thuật của đạo Cơ đốc sơ kì, còn thì các quan niệm của nghệ thuật và
khoa học phương Tây về không gian cho đến khi ấy đều luôn luôn phù hợp với
các định đề của Euclid. Nhưng so với Euclid và Aristotle, người nguyên thủy
có quan niệm hoàn toàn khác về không gian và thời gian. Việc Picasso cố ý sử
dụng các motif châu Phi đã giúp lật đổ hình mẫu cơ giới luận đang chế ngự khi
ấy, mà nét đặc trưng rõ rệt nhất của nó cho rằng tính nhân quả cổ điển thống trị
thế giới và hiện thực đang diễn ra như một chuỗi các khung cảnh trên cái băng
chuyền thời gian liên tục.
Những người tiên báo về phong cách Lập thể chính là Monet và Cézanne.
Picasso và Braque đã lấy những cái khung thời gian liên tiếp mà Monet sáng
tạo trong các bức tranh “chuỗi” của ông và kết hợp chúng với ý niệm các điểm
nhìn đa bội mà Cézanne sử dụng trong những bức tĩnh vật của mình. Rồi hai
người tái sắp đặt bức tranh mang tính hiện thực về tự nhiên đã được xây dựng
một cách rất cẩn thận theo truyền thống kinh viện phương Tây, biến nó thành
một luồng phun trào nom na ná như các mảnh của một trò đố ghép hình. Dịch
chuyển, trộn lẫn những bề mặt khác nhau của thời gian và không gian, họ đã
bố trí lại các vectơ tuyến tính về hướng và thời khoảng, cho đến khi phong
cách Lập thể hiện ra trong một trạng thái hỗn loạn huy hoàng.
Đạo Phật có một câu chuyên ngụ ngôn về làn gió trên mặt nước. Khi một
ngọn gió nhẹ bỗng dưng thổi, làm gợn lăn tăn mặt ao lặng như gương, thì
những hình ảnh phản chiếu trên mặt ao sẽ bị vỡ ra thành một cuộc phô diễn
của những mảng sáng tản mát lung linh. Thế giới phản chiếu qua mặt gương
nước ấy trở thành một tập hợp đứt gãy của vô vàn những hình ảnh nhiều mặt.
Người con gái ngắm nhìn mặt nước sẽ bị lạc trong mớ rắc rối của các hình ảnh
