tấm thảm của người da đỏ Navaho. Tuy nhiên, đằng sau sự chuyển động hỗn
loạn đến chóng mặt trên mặt vải của Duchamp, là ý tưởng về sự tĩnh lặng chứa
đựng trong khái niệm về tính đồng thời của thời gian ở vận tốc c. Các họa sĩ
Lập thể đã thể hiện tính đồng thời của không gian qua việc thổi tung không
gian ra thành từng mảnh riêng biệt. Tương tự, thật nghịch lí, bằng cách nén các
khoảng thời gian lại, Duchamp đã làm lặng ngắt làn gió thổi trên mặt nước hồ.
Giả sử Einstein có đặt hàng cho Duchamp miêu tả bằng hình vẽ về cái gì sẽ
xảy ra với thời gian ở vận tốc gần với vận tốc ánh sáng, thì chắc chắn rằng
Duchamp cũng không thể đạt được một sự thể hiện sáng rõ hơn thế này được
nữa. Tác phẩm Khỏa thân đi xuống cầu thang của ông có thể nhìn như tồn tại
trong quá khứ, hiện tại và tương lai. Trong vũ trụ, chỉ có một vị trí duy nhất là
quan sát được như vậy, đó là vị trí ngồi trên một chùm sáng. Tuy nhiên, tại thời
điểm Duchamp sáng tạo Khỏa thân đi xuống cầu thang, không có gì chắc chắn
rằng ông đã từng nghe đến cái tên Einstein.
Sau thành công lắm người yêu nhiều kẻ ghét của Khỏa thân đi xuống cầu
thang, Duchamp tiếp tục thử nghiệm nhiều cách thức khác để miêu tả chuyển
động bằng việc thực sự làm cho vật thể thay đổi trong không gian qua thời
gian. Tác phẩm đầu tiên của nghệ thuật chuyển động hiện đại là tác phẩm Bánh
xe đạp lạ lùng của ông (1913), gồm một cái bánh xe đạp đặt trên một chiếc ghế
đẩu. Duchamp nói ông chỉ thích quay bánh xe và quan sát chuyển động của nó.
Năm 1923, ông dựng nên tác phẩm Kính quay tròn (Hình 15.3): một hàng
những cánh quạt riêng biệt, gắn trên một cái giá ba chân, cùng quay xung
quanh một trục ở tâm. Kể từ các cỗ máy đơn giản thời Phục hưng cho đến khi
ấy, chưa bao giờ một tác phẩm nghệ thuật lại mang chứa trong mình nó không
chỉ cái ý tưởng về chuyển động, mà còn chứa đựng chính chuyển động thực sự,
không ngừng. Với tài nghệ điển hình của mình trong việc hạ bệ các ý niệm đã
được sùng kính, Duchamp đã thực hiện nghiên cứu về điểm quan sát bất động
và khám phá ra rằng nó cũng chỉ là một ảo giác quang học nữa mà thôi.
