tập trung vào tiểu tiết. Chúng ta hành động ngược lại với giá trị bản thân,
điều mà thường ngày chúng ta không thể chấp nhận. Chúng ta cần bình tĩnh
hơn để nhìn vào bức tranh toàn cảnh.
Đây là thách thức mà các tác nhân xoay chuyển cần nắm vững. Họ cần
giúp người khác đưa ra lựa chọn dựa trên những yêu cầu đạo đức hay
những giây phút quyết định mang tính cá nhân và họ cần giữ vững nhân
sinh quan của mình dù bị phân tán và căng thẳng về cảm xúc.
Để học cách liên hệ hành động với những giá trị đạo đức của ai đó hiệu
quả và thoải mái nhất, chúng ta hãy quay trở lại với người dẫn đường đáng
tin cậy ‒ tiến sĩ Albert Bandura. Bandura liên tục suy nghĩ về câu hỏi:
Chúng ta có thể khiến người khác liên hệ hành động với giá trị hay niềm tin
của họ như thế nào? Ông đã lật ngược vấn đề này bằng câu hỏi: Người ta
có thể duy trì việc tách rời giá trị đạo đức như thế nào? Tức là, người ta
thực hiện những hành vi là trái với những giá trị mà họ luôn tâm niệm như
thế nào?
Nghiên cứu của Bandura đã tìm ra bốn quá trình cho phép một cá nhân
hành động trái với tinh thần đạo đức của mình. Những chiến thuật biến con
người thành những người không có ý thức về giá trị luân lý bao gồm việc lý
giải các giá trị đạo đức, sự coi thường nhân mạng, sự coi nhẹ tính nghiêm
trọng của vấn đề và sự chối bỏ trách nhiệm.
Hãy xem một trường hợp cụ thể để hiểu việc kết hợp cả bốn quá trình
này khiến con người tách rời giá trị đạo đức thông thường ra sao. Khi
Dennis Gioia ‒ cựu Giám đốc phụ trách mảng thu hồi sản phẩm của Ford,
nhìn vào “những bức ảnh chân thực sống động của chiếc Ford Pinto bị cháy
rụi và có vài người chết trong đó”, bạn có thể nghĩ ông ta sẽ ra lệnh thu hồi
chiếc xe hỏng. Nhưng sự thật không phải như vậy. Gioia nhìn chăm chăm
vào đống phế thải. Thật may là chỉ tốn 11 đô-la cho việc sửa chữa mỗi
chiếc xe như thế này.
Gioia không đưa ra quyết định thu hồi sản phẩm vì ông được đào tạo để
vận dụng quá trình phân tích chi phí lợi nhuận khi xem xét các sản phẩm,
và đó là điều ông đã làm. Hãng xe hơi Ford đã mua bảo hiểm mạng sống
