Trong trường hợp trên, có lẽ Perelman đã tìm được sự thỏa mãn từ cả ba
nguồn động lực nội tại. Ông cảm thấy thích thú khi cố gắng đạt được điều
gì đó, yêu thích thử thách của trò chơi và cảm thấy thỏa mãn khi hành động
đúng với hình ảnh con người mà mình mong muốn trở thành. Khi Perelman
chinh phục được giả thuyết Poincare, ông cảm thấy niềm thỏa mãn của
mình sâu sắc và thuần khiết đến mức giải thưởng 1 triệu đô-la sẽ làm ô uế
nó.
Liên kết giá trị đạo đức trong suy nghĩ
Chúng ta không phải là Perelman. Hơn nữa, chúng ta không phải là
những nhà toán học uyên bác nên cũng không theo đuổi niềm đam mê như
ông. Nhiều người dành phần lớn thời gian trong ngày chỉ để làm những
việc nhỏ nhặt mà không hướng đến một mục tiêu lớn lao. Vì thế, những
nguồn động lực nội tại này sẽ không bao giờ được phát huy. Tại sao vậy?
Thông thường, con người phản ứng với môi trường xung quanh như thể
không có định hướng. Họ không dừng lại để suy nghĩ xem những quyết
định tức thời của họ phản ánh lý tưởng, giá trị hay quy tắc đạo đức của
mình ra sao. Mối quan hệ giữa hành động và những chuẩn mực cá nhân của
họ không được ưu tiên trong suy nghĩ. Đạo diễn Michael Davis gọi tình
trạng không liên kết giữa giá trị và hành động này là “tầm nhìn hiển vi”.
Giáo sư tâm lý học của Đại học Harvard, Ellen Langer, gọi đó là “thiếu suy
nghĩ”. Tiến sĩ đạo đức kinh doanh Đại học Northwestern, Patricia Werhane,
thích liên tưởng nó đến tình trạng thiếu “tưởng tượng đạo đức”.
Mỗi học giả đều muốn chỉ ra rằng con người bị ràng buộc vào những
điều vụn vặt tầm thường của cuộc sống mà quên đi việc liên hệ với những
giá trị, đạo đức và chuẩn mực cá nhân. Điều này có nghĩa là khi gây ra
những sai lầm đáng tiếc, chúng ta thường nói không cố ý làm sai. Dường
như chúng ta không có sự lựa chọn nào khác. Đó chỉ là suy nghĩ nông cạn,
chứ không phải là suy nghĩ hiện thời gây ra những hành động sai trái.
