quyền trung ương của Nhật Bản bị sụp đổ từ khi còn thơ ấu dưới tác động
của sự bành trướng năng động của nền văn minh Tây phương. Khi, qua
cuộc cách mạng 1867-8, Nhật Bản bước vào chính sách hiện đại nhằm tự
giữ mình với tư cách của một “xã hội vĩ đại” bán Tây phương bằng cách tự
hiện đại hóa dựa theo kiểu cách của chủ nghĩa dân tộc phương Tây, cuộc
vận động tân-Shinto đã xuất hiện để cung cấp đúng thứ mà xã hội Nhật Bản
đang cần để xác nhận cá tính của dân tộc trong hoàn cảnh quốc tế hóa mới.
Bước đi đầu tiên hướng về tôn giáo của chính quyền mới là một nỗ lực biến
Shinto thành tôn giáo của chính quyền, và đã có lúc tưởng chừng như Phật
giáo sẽ bị tiêu diệt bằng khủng bố. Nhưng, không phải lần đầu tiên mà cũng
chẳng phải lần cuối cùng trong lịch sử, một “tôn giáo cao cấp” đã khiến kẻ
thù của nó phải kinh ngạc bởi sức sống dẻo dai của mình. Phật giáo và
Shinto giáo cuối cùng đã phải bằng lòng chung sống với nhau.
Chúng ta thấy một bầu không khí thất bại và phù phiếm bao trùm tất
cả các ví dụ của chủ nghĩa hoài cổ mà chúng ta đã phân tích; và lý do
không cần phải tìm ở đâu xa. Nhà hoài cổ, do bản chất tự nhiên công trình
của anh ta, mãi mãi phải cố gắng giữ cho quá khứ và hiện tại hòa hợp với
nhau, và tính xung khắc của chúng chính là nhược điểm của chủ nghĩa hoài
cổ với tư cách là một phong cách sống. Nhà hoài cổ lâm vào tình thế tiến
thoái lưỡng nan, tình thế này có vẻ như sẵn sàng nghiền nát anh ta bất cứ
lúc nào. Nếu anh ta cố gắng khôi phục quá khứ mà không cân nhắc tới hiện
tại, thì sức thúc đẩy tiến tới của cuộc sống sẽ đập nát cấu trúc dễ đổ vỡ của
anh ta ra từng mảnh. Trái lại, nếu anh ta chấp nhận đặt nặng trọng trách duy
trì hiện tại hơn so với sở thích ưa chuộng quá khứ, thì chủ nghĩa hoài cổ
của anh ta hóa ra chỉ là giả hiệu. Trong cả hai trường hợp, nhà hoài cổ sẽ
đều thấy kết cục công trình của mình là vô tình bước sang lãnh địa của chủ
nghĩa vị lai. Trong nỗ lực biến những thứ lỗi thời thành bất diệt, thực ra anh
ta đã mở cửa cho một cuộc cách tân tàn nhẫn vẫn rình rập bên ngoài chực
chờ một cơ hội hiếm hoi để đột nhập.
(8) CHỦ NGHĨA VỊ LAI
