cùng là diệt vong; hoặc họ có thể - vẫn không rời khỏi quê nhà -
tự giải phóng khỏi sự lệ thuộc vào môi trường bằng cách thuần
hóa gia súc và phát triển nông nghiệp”.
Trong sự kiện này, những người không chịu thay đổi cả môi trường
sống lẫn cách sống của mình đã phải trả một cái giá, đó là sự diệt vong cho
phản ứng sai lầm của họ đối với thách thức sa mạc hóa. Những người tránh
thay đổi môi trường sống bằng cách thay đổi lối sống đã tự chuyển đổi
mình từ những cư dân săn bắt thành những người du mục ở thảo nguyên Á-
Phi. Thành tựu và số phận của họ sẽ lôi cuốn sự chú ý của chúng ta ở một
phần khác của cuốn sách này. Đối với những người đã chọn thay đổi môi
trường sống thay vì thay đổi lối sống, những cộng đồng tránh hạn hán bằng
cách bám theo vành đai gió lốc khi nó chuyển hướng lên phía bắc đã vô
tình để bản thân mình đứng trước một thách thức mới - thách thức của mùa
lạnh ở phương bắc - từ đó họ phải tìm ra một cách sinh tồn mới để khỏi
phải chết vì nó; trong khi đó những cộng đồng tránh hạn hán bằng cách rút
lui về hướng nam đến khu vực vành đai gió mùa dưới ảnh hưởng từ khí hậu
đều đều của các vùng chí tuyến. Thứ năm và cuối cùng là những cộng đồng
phản ứng với thách thức hạn hán bằng cách thay đổi cả lối sống lẫn môi
trường sống của họ, và trường hợp phản ứng kép hiếm hoi này chính là
hoạt động năng động đã tạo ra các nền văn minh Ai Cập cổ và Sumer từ
một số xã hội nguyên thủy ở các thảo nguyên Á-Phi đang dần biến mất.
Sự thay đổi về lối sống của các cộng đồng sáng tạo này là một chuyển
biến triệt để từ những cư dân săn bắt và hái lượm thành những cư dân trồng
trọt. Sự thay đổi trong môi trường sống của họ là rất nhỏ về mặt khoảng
cách địa lý nhưng lại là khổng lồ nếu tính toán bằng những điểm dị biệt về
đặc tính giữa các vùng thảo nguyên mà họ đã lìa bỏ với môi trường tự
nhiên mới mà giờ đây họ cư ngụ. Khi những vùng thảo nguyên nhìn xuống
thung lũng hạ lưu sông Nile biến thành hoang mạc Libya và những vùng
đồng cỏ nhìn xuống thung lũng hạ lưu sông Euphrates và Tigris biến thành
hoang mạc al-Khāli và Dasht-i-Lūt, những người tiên phong dũng cảm này
- được thúc đẩy bởi sự táo bạo hoặc liều lĩnh - đã khai phá những khu rừng
