thiên tài quân sự vĩ đại nhất vẫn thừa nhận có một thành tố không thể tính
toán được tham gia vào thành công của họ. Nếu sùng đạo, họ quy thắng lợi
của mình cho Đức Chúa, chẳng hạn như Cromwell; nếu đơn thuần là người
mê tín, họ sẽ quy cho uy lực của “ngôi sao chiếu mạng” của mình, như
trường hợp Napoleon.
Sự hình thành nền văn minh Ai Cập сổ
Khi nghiên cứu về yếu tố môi trường trong phần trước, cũng như các
tác giả thời Hy Lạp cổ đã giả định trong lý thuyết môi trường, chúng ta cho
rằng môi trường là một nhân tố cố định; cụ thể hơn là trong giới hạn của
thời gian “lịch sử”, các điều kiện tự nhiên thể hiện ở thảo nguyên Á-Phi và
thung lũng sông Nile luôn luôn tương đồng với ngày nay và với 24 thế kỷ
trước, khi người Hy Lạp đưa ra các lý thuyết về chúng. Nhưng chúng ta
biết rằng thực tế không phải như vậy.
“Trong khi Bắc Âu bị băng tuyết che phủ đến tận Harz, và
dãy Alps cùng dãy Pyrenees bị che kín bởi các dòng sông băng,
áp suất lớn ở Bắc Cực gây ảnh hưởng xuống phía nam trong
những cơn mưa giông ở Đại Tây Dương. Những cơn lốc xoáy
ngày nay đi ngang qua Trung Âu rồi vượt qua bán đảo Địa Trung
Hải và miền bắc sa mạc Sahara, chúng tiếp tục băng qua
Mesopotamia và đất Ả Rập tới Ba Tư và Ấn Độ mà không dừng
lại ở Lebanon. Sa mạc Sahara khô cằn được hưởng một lượng
mưa đều đặn, và vùng Viễn Đông được tưới tắm không chỉ nhiều
hơn về lượng so với ngày nay mà còn được phân bổ đều đặn
trong suốt cả năm, thay vì chỉ giới hạn trong mùa đông. …
Chúng ta hẳn trông đợi ở các vùng đồng cỏ và hoang mạc ở
Bắc Phi, Ả Rập, Ba Tư và thung lũng Indus, một sự hưng thịnh
như của vùng Bắc Địa Trung Hải ngày nay. … Trong khi voi ma-
mút, tê giác lông mịn và tuần lộc gặm cỏ xuất hiện ở Pháp và
miền Nam nước Anh, Bắc Phi có một hệ động vật như ngày nay
được tìm thấy trên dãy Zambesi ở Rhodesia…
